आयुर्वेदानुसार निरोगी आरोग्याची पंचसूत्री

       आयुर्वेद जगातील सर्वात प्राचीन भारतीय वैद्यकीय शास्त्र आहे. आयुर्वेद हे नाव सर्वांमध्ये प्रचलित आहे पण आयुर्वेद बद्दल भारतीय लोकांमध्ये अज्ञान आहे , अहो भारतीय आपलं स्वतःच शास्त्र असून सुद्धा त्याचा बद्दल आपल्याला सखोल ज्ञान नाही किंवा जे काही थोडं असावं ते सुद्धा चुकीचं असत. का चुकीच असतं तर आपण ते ज्ञान तज्ञ व्यक्तीकडून आत्मसाद केलं नसत तर ते 4 लोकांना कडून ऐकलं असत , आपल्या देशात मोफतचा चुकीचा सल्ला देणाऱ्यां कमी बिलकुल नाही ते आपल्याला आजू बाजूला चौकाचौकात दररोज भेटतात आणि आपण त्याच बोलणं एकदम मन लावून ऐकतो आणि घरी जाऊन उत्साहाने तो सल्ला पाळणे चालू करतो परिणामी त्याचा फायदा होत नाही तर नुकसान होत त्यामुळे जनसमुदायमध्ये आयुर्वेदाची प्रतिमा खराब होते स्वकर्मा मुळेच, तर कृपया अस काही करू नका तज्ञ व्यक्ती कडून आयुर्वेद सल्ला आपल्याला पर्येंत पोहोचावा यासाठी मी हा लेख लिहीत आहे. जगाच्या पाठीवर प्रचंड पैसे कमावणारे लोक आपल्याला भरपूर भेटतील पण आरोग्य कमावणारे आपल्याला भेटणारे तसे दुर्मिळच. तर आयुर्वेदद्वारे आपण जाणून घेऊ या आरोग्य कसे कमवावे. 

        आयुर्वेद शास्त्राचे उद्दिष्ट आहे की निरोगी व्यक्तीच्या आरोग्यचे रक्षण करणे आणि रुग्णाला आजारमुक्त (व्याधीमुक्त) करणे. आयुर्वेदच्या तत्वानुसार “अग्नि” नावाची संकल्पना आहे. आयुर्वेद सांगत की “सर्व आजाराचे मूळ हे मंद अग्नि” म्हणजेच याचा दुसरा अर्थ असा होतो की आपलं आरोग्य हे अग्निवर अवलंबून आहे, जर आपल्याला आरोग्य जपायचं किंवा कमवायच असेल तर आपण आपल्या अग्नीच प्रयत्न पूर्वक रक्षण केले पाहिजे.” आपण जे दररोज आहार सेवन करतो त्याच पचन योग्य प्रकारे करून त्या आहाराचे योग्य परिणमन करून संपूर्ण शरीर, इंद्रियें आणि मन याना पोषण द्यायचे काम अग्नि मार्फत होत असते आणि जेव्हा अग्नि मंद होतो तेव्हा आपल्याला आजार होतात आणि अग्नि नष्ट झाला आपला अंत होतो अस चरक संहिता मध्ये लिहिलं आहे. आंतरराष्ट्रीय स्तरावर 9 देशामध्ये आयुर्वेद प्रचार आणि प्रसार करताना 5 महत्वाचे गोष्टी माझ्या निरीक्षणात आल्या त्या जर आपण सांभाळल्या तर आपलं आरोग्य आपल्या खिश्यात राहू शकते.

1) व्यायाम – नित्य सकाळी लवकर व्यायाम करणे आरोग्यास अत्यंत उपयोगी आणि महत्वाचे आहे. का हो अस ?
आयुर्वेदमध्ये अष्टांग हृदय नावाचा महत्वाच्या ग्रंथ मधील हा संदर्भ
लाघवं कर्मसामर्थ्यं दीप्तोऽग्निर्मेदसः क्षयः।
विभक्तघनगात्रत्वं व्यायामादुपजायते॥१०॥
व्यायाम केला की शारीर हलके वाटते, उत्साह वाढतो , कार्य कार्य करण्याची क्षमता वाढते, दीप्त अग्नि म्हणजे व्यायाम केल्याने आपला भुकेचा अग्नि एवढा सक्षम होतो की दिवस भरात आपण जो काही आहार सेवन करू तो योग्य पचवून त्याच उत्तम पोषक आहार रसात रूपांतर करुन शरीराचे आणि मनाचे पोषण करतो त्याच बरोबर शारीरिक सुदृढता सुद्धा व्यायामाने मिळते.

पण व्यायाम कसा असावा ?
दररोज 30 तर 40 मिनिटे फास्ट वाकिंग हा उत्तम व्यायाम. व्यायाम हा वातानुकूलित जागेत करू नये. आणि स्त्रियांनी किंवा तरुण मुलींनी मासिक पाळीमध्ये व्यायाम करू नये.

2) अत्यम्बुपान – जास्त मात्रेत जल सेवन करणे हे भुकेचा अग्नी मंद करण्याचे प्रमुख कारण आहे. बऱ्याच लोकांना सकाळी उठल्यावर 1 ते 3 ग्लास पाणी प्यायची सवय असते. त्याचा समज अस आहे मी सकाळी उठून भरपूर पाणी प्यायलो की पोट साफ होत आणि शारीरिक शुद्धी होते. आपलं गैरसमज मला मला दूर करावासा वाटतो की सकाळी उठून तहान नसताना भरपूर प्रमाणात जल सेवन केलं तर ते अग्नी मंद करायचे प्रमुख कारण आहे. जर जल सेवन करायचे असल्यास तहान लागल्यास करावे व ते कोमट किंवा उष्ण असावे आणि सकाळी जल सेवन करायचे असल्यास ते सूर्य उदया पूर्वी करावे जर तहान लागल्यास.

किती लिटर पाणी दिवस सेवन करावे ?

कोणी किती लिटर पाणी प्यावे हे अंकात न सांगता जेव्हा जेव्हा तहान लागेल तेव्हा तेव्हा कोमट किंवा गरम जल सेवन करावे. प्रत्येकाचे शरीर आणि प्रत्येकाच्या गरजा या एकमेकांपेक्षा वेगळ्या आहेत.
उदाहरणार्थ – जेवढे पाणी एका एका खेळाडू ला दिवसभरात गरजेचे आहे तेवढेच पाणी एका वातानुकूलित कार्यालयात बसून काम करणाऱ्याला कर्मचाऱ्याला लागणार नाही त्याचा शरीराची गरज वेगळी आहे. त्यामुळे सध्या समाजात जो सरसकट सर्वाना ४ ते ६ लिटर पाणी सेवन करा असा एकच सल्ला दिला जातो तो चुकीचा आहे कारण त्या अधिक पाण्याच्या सेवनाने शरीरातील पचनसंस्थेचा अग्निमंद होते आणि हे सातत्याने झाले तर त्यापासून अजीर्ण , अम्लपित्तसारखे पचन संस्थेचे आजार उद्भवतात.  फ्रीज मधील जलाचे सेवन शक्यतो टाळावे. भोजन सेवन करत असताना नेहमी जलसेवन कोमट किंवा उष्ण जेवणामध्ये थोडे थोडे करावे जे अमृत समान कार्य करते,भोजन पूर्वी जलाचे सेवन अजीर्ण करते, आणि भोजननंतर जल सेवन विष समान कार्य करते म्हणून नेहमी भोजनमध्ये थोडे थोडे जल सेवन करावे.

3) अध्यशन – अध्यशन हा संस्कृत शब्द आयुर्वेद ग्रंथात बऱ्याच ठिकाणी वारंवार आला आहे त्याच अर्थ असा आहे की पूर्वीच्या अन्नाचे योग्य पचन होण्याआधीच पुढच्या अन्नाचे सेवन करणे. हे कारण ज्यास्त प्रमाणात जगात आढळले जाते, कारण आयुर्वेद सांगतो की जेव्हा भूक लागेल तेव्हाच अन्नाचे सेवन करा, पण आपण वेळ झाली म्हणून आता जेवण केलं पाहिजे या विचाराने भोजन करतो पण जेव्हा भूक लागली नसते तेव्हा भोजन करू नये कारण भूक लागणे हे आधीचे अन्न पचण्याचे लक्षण आहे आणि ते जो पर्येंत जाणवत नाही तो पर्येंत भोजन करू नये जर तसे सातत्याने केलं तर अग्निमंद होतो आणि व्यक्ती रुग्ण बनतो म्हणून आपल्या भुकेच्या अग्निकडे लक्ष जरूर द्या आणि अध्यशन टाळा.

4) विषमाशन –
गरजेपेक्षा अति किंवा कमी किंवा अयोग्यवेळी भोजन सातत्याने करणे म्हणजे विषमाशन.
जे नोकरी करणारे मंडळी आहेत त्यामध्ये हे कारण सातत्याने आढळते कारण त्यांना जेवायची एक फिक्स वेळ दिली जाते त्यात त्यानं जेवण करावं लागत त्यावेळी त्यांना भूक असली किंवा नसली तरी , त्याचप्रमाणे लोकांना भोजन करतात दूरदर्शन पाहता किंवा मोबाईल हाताळता जेवायची सवय असते त्यामुळे न कळत का होईना पण कमी किंवा ज्यास्त जेवतो. काम करत असताना भूक लागते पण कामात मग्न असल्यामुळे आपण जेवण करत नाही पण जेव्हा नंतर जेवायला बसतो तेव्हा भुकेचा अग्नी मंद झाला असतो पण जेवन मात्र आपण त्यात मात्रेत करतो. या सर्व कारणांमुळे आपण विषमाशन आवर्जून टाळावे .

5) विरुद्ध आहार –
विरुद्ध आहार ही संकल्पना फक्त आयुर्वेद शास्त्रात लिहिली आहे . जे अन्न शरीरातील दोष, धातू, मल याना दुष्ट करते किंवा विकृत करते ते म्हणजे विरुद्ध आहार .
उदाहरण –
दुधाचा चहा किंवा बिस्किटे किंवा चपाती एकत्र करून खाणे हे आपल्याकडे सर्वात जास्त प्रमाणात घेतला जाणार विरुद्ध आहार आहे. फक्त 15 दिवस चहा बंद करून पहा काय फरक पडतोय तुमच्या प्रकृती मध्ये .
2) फळ आणि दूध एकत्र करून सातत्याने सेवन करणे.
3) वजन कमी करण्याच्या उद्देशाने दररोज सकाळी गरम पाणी + मध सेवन करणे .
4) भात शिजवताना त्यात मीठ टाकणे.
अजून बरेच उदाहरण आहेत पण ही उदाहरण सातत्याने सेवन केली जाणारी आहेत. ती जर आपण करत असू तर त्याचे सेवन करू नये .

या वरील 5 गोष्टी कडे जर आपण आपल्या दैनंदिन जीवनात लक्ष दिलं तर आपलं आरोग्य नक्कीच उत्तम राहील पण “जे लोक आमच्याकडे वेळ नाही असे स्वतःची समजूत काढून लक्ष देत नाहीत तेच लोक पुढे जाऊन इमर्जनसी परिस्थितीला समोरो जातात आणि त्यावेळी त्यांना आई.सी.यु मध्ये झोपायला वेळ काढावा लागेतोच त्यामुळे योग्य वेळीच जागे व्हा आयुर्वेदाची कास धारा आणि आरोग्य कमवा , पैसातर आयुषभर कमवायचा तर आहेच,फक्त पैसेच्यामागे आरोग्याला विसुर नका.”

टीप – वाचकांना विनंती आहे की आयुर्वेद लोकांपर्येंत पोहोचवण्यासाठी या ब्लॉगची लिंक ज्यास्तीतज्यास्त लोकांबरोबर शेअर करा.

• डॉ. गौरव दवे (आयुर्वेदाचार्य)
  आंतरराष्ट्रीय आयुर्वेद फीजीशीयन
  डिरेक्टर – डॉ. दवे आयुर्वेद पंचकर्म वेलनेस क्लिनिक.
  पनवेल , महाराष्ट्र.
  कॅन्सलटिंगसाठी – 8898888525 (पूर्वनियोजित वेळेनुसार)

 

 

12 Food that should not be consumed habitually…According to Ayurveda

Kilata and Kurchika (dairy product – sweet in taste)

Kilata, Piyush, Kurcika, Morana, etc. are strengthening, increase the semen, sleep and Kapha, cause constipation, heavy to digest, and aggravate the Doshas.

Kilata is the solid portion obtained after heating curds or buttermilk,

Piyush is the milk of a cow which has just given birth to a calf, up to a period of about three days or till the milk becomes thin.

Kurcika is the solid portion obtained after heating buttermilk.

Morana (or Morata) is the sour, thin liquid portion.
Dadhi – Curd

Curd has
Amla rasa – sour taste
Amla Paka – undergoes sour taste conversion after digestion
Grahi – absorbent, useful in diarrhoea,
Guru – heavy to digest
Ushna – hot in nature
Vatajit – balances Vata
Increases Meda (fat), Shukra (semen), Bala (strength), Kapha, Raktapitta (bleeding disorders),
Agni (digestion strength) and shotha (inflammation).
Rochishnu – increases taste
Rules for curds consumption:
Curd should not be eaten at nights, not made hot,
Curd should be taken along with green gram soup, honey, ghee, sugar and Amla.
It should not be taken daily. If used daily, it may cause/worsen fever, bleeding disorders, skin diseases, anaemia and dizziness.
Kuchiki (solid part of curds)

Already mentioned above
Kshara (alkalies),

All ksharas are very
Teekshna – penetrating ;
ushna – very hot in potency,
krumijit – destroy worms
Laghu – easily digestible
Pitta Asruk dushana – vitiate pitta and blood
Paki – helps in digestion, causes healing of wounds
Chedya – help break up hard masses,
ahrudya not good for the heart, puncture the tissues;
being pungent and salty in taste are not good to semen, ojas (the essence of the tissues ), hairs and eye (vision)
Sukta (fermented gruel),

Sukta (wine prepared from roots and tubers) increases the moisture of blood, Pitta and Kapha, expels Vata in downward directions, very hot in potency, is penetrating, causes dryness, sour, good to the heart, increases taste (appetite), is Sara – promotes bowel movements (laxative), enhances hunger, is cold to touch, useful in anaemia, diseases of the eye and worms.
Ama Mulaka – Uncooked radish,

Meat of animals which are emaciated, dry meat, the meat of the boar, sheep, cow, fish and buffalo

Masha – Urad Daal (black gram)

increases Kapha and Pitta

Guru – not easily digestible,

Ushna – hot in potency

Important causative factor for all skin diseases.
Nishpava (Flat beans)

Nishpava (flat bean) aggravates Vata, pitta, bleeding disorders,
it increases breast milk production and promotes urine formation.
Guru – Heavy to digest
Sara – promotes bowel movements
Vidahi – increases burning sensation
It is not good for eyes and semen quality.
Saluka – the meaning of saluk in Atharva Veda is the Edible root of lotus and another meaning is nutmeg.
Pista – powdery, starchy
Virudh – Spreading creeper /लता / वेल
Dried vegetables,

Yavaka (small barley),

Svadu – sweet,
Ushna – hot in potency,
Guru – hard to digest,
Shleshmapittala – increases Kapha and Pitta
Snigdha (unctuous, oily)
Amlapaka – undergoes sour taste conversion after digestion
Srushtamutrapureesha – increases bulk and volume of faeces and urine
Phanita –

इक्षोः रसस्तु यः पक्वः किंचिद् गाढो बहुद्रवः । स एवेक्षुविकारेषु ख्यातः फाणितसंज्ञया ॥

“Half cooked Sugarcane Juice called Phanit.”

Phanita is heavy (hard to digest),

Abhisyandi (increasing the secretions in the tissues pores and blocking them), causes a mild increase of Tridosha and cleanses the urine (by increasing its quantity).

– Those should not be consumed habitually, because they are causative factors of many diseases.
Note – We are trying to propagate Ayurveda such a way that every reader should get authentic knowledge of Ayurved direct from ancient texts so please do share this blogs because always “sharing is caring”

“We need to support Ayurveda just like we did with Yog Shastra”

PATANJALI YOG SUTRA – 1, 2

Esto comienza nuestro estudio del RajYog, o ‪Ashtang (ocho ramas) Yog como a veces se llama. Los Yoga Sutras como expuso por el sabio Patañjali Maharishi comprenden la primera y principal Escritura del yog. Fue Patañjali que cuidadosamente coordinado yóguica pensó y lo explicó a sus alumnos. Como expuso estos pensamientos, sus alumnos les apuntadas en una especie de taquigrafía utilizando sólo unas pocas palabras que llegaron a ser llamados los sutras. El significado literal de la palabra “#sutra” es “hilo”, y estos sutras no son sólo combinaciones de palabras roscado juntos- normalmente incluso frases bien formadas con los sujetos, predicados y así sucesivamente. En el espacio de estos 200 sutras cortos, toda la ciencia del Yoga está claramente delineado: su objetivo, las prácticas necesarias, los obstáculos que pueda cumplir a lo largo del camino, su eliminación, y descripciones precisas de los resultados que se obtiene a partir de tales prácticas.

 

• ‪अथ‪ योगानुशासनम !
   ‪Atha ‪Yogānuśāsanam.
  Atha = ahora;
  Yoga = Yoga; la
  ‪‎nuśāsanam = ‪exposición o ‪‎instrucción.
  Ahora se realiza la exposición de Yoga. Anuśāsanam significa exposición o instrucción porque no es mera filosofía que Patañjali está a punto de exponer, pero la instrucción más directa sobre la manera de practicar yoga. La mera filosofía no nos va a satisfacer. No podemos llegar a la meta por sí solos meras palabras. Sin la práctica, nada se puede lograr.

 

• योगस्चित्तवृत्ति-निरोधः !!२!!

yogas citta vṛtti nirodhaḥ !!2!!
Yogaḥ (yogas) = Yog (es);
citta = de la sustancia mental, campo de la mente;
vṛtti = modificaciones;
nirodhaḥ = moderación.
La restricción de las modificaciones de la sustancia mental es Yoga.

En este Sutra, Patañjali da la meta del Yog. Para un estudiante interesado, éste sūtra sería suficiente porque el resto de ellos sólo a explicar esto. Si se logra la restricción de las modificaciones mentales, se ha alcanzado la meta del Yoga. Toda la ciencia del Yog se basa en esto. Patañjali ha dado la definición de Yoga y al mismo tiempo de la práctica. “Si usted puede controlar el levantamiento de la mente en ondulaciones, experimentará Yoga.” 
Ahora vamos a discutir la el Sutra. Normalmente, la palabra yoga se traduce como “unión”, pero para una unión no debe haber dos cosas que unir. En este caso, lo que es a unirse con qué? Así que aquí tenemos Yog en el sentido de la experiencia yóguica. La extraordinaria experiencia adquirida mediante el control de las modificaciones de la mente es en sí llama Yog.
Citta es la suma total de la mente. Para tener una visión completa de lo que significa Patañjali por “mente”, usted debe saber que dentro de la citta son diferentes niveles. La mente básica se llama ahamkara o ego, el “yo” sentimiento. Esto da lugar al intelecto o facultad discriminativa que se llama buddhi. Otra etapa se llama manas, la parte que desee de la mente, que se siente atraída a las cosas exteriores a través de los sentidos.
Por ejemplo, digamos que usted está tranquilamente sentado disfrutando de la soledad cuando un agradable olor proviene de la cocina. El momento en que los registros de Manas, “me estoy poniendo una multa olor de alguna parte,” el buddhi discrimina, “¿Qué es ese olor? Creo que es el queso.
Qué bien. Que tipo? Suizo? Sí, es un queso suizo. “Entonces, una vez que el buddhi decide,” Sí, es un buen pedazo de queso suizo, como te ha gustado en Suiza el año pasado, “el Ahamkara dice,” Oh, es así? Entonces debo tener algo de ahora. “Estas tres cosas suceden una a la vez, pero tan rápido que rara vez nos distinguimos entre ellos.
Estas modificaciones dan lugar a los esfuerzos para conseguir el queso. La falta fue creado y, a menos que cumplas con asomando a la cocina y comer el queso, su mente no volverá a su estado original, pacífica. Se crea la necesidad, entonces el esfuerzo para cumplir con la necesidad, y una vez que cumples, te vuelven a su posición original, pacífica. Por lo tanto, normalmente se encuentra en el estado de paz. Esa es la condición natural de la mente. Pero estos vrttis citta, o las modificaciones de la sustancia mental, perturban la paz.
Todas las diferencias en el resto del mundo son el resultado de sus modificaciones mentales. Por ejemplo, imagine que usted no ha visto a su padre desde su nacimiento y que devuelve cuando esté diez años. Él llama a su puerta. Al abrirlo, se ve una cara extraña. Ejecuta a su decir mamá, “Mamá, hay un extraño en la puerta.” Tu mamá viene y ve a su marido perdido hace mucho tiempo. Con toda la alegría que lo recibe y lo presenta como su padre. Usted dice: “Oh, mi papá!” Unos minutos antes, él era un extraño; ahora se ha convertido en su papá. ¿Cambió a su papá? No, es la misma persona. Ha creado la idea de “extraño”, luego cambió a “papá”. Eso es todo.
Todo el mundo exterior se basa en sus pensamientos y actitud mental. El mundo entero es su propia proyección. Sus valores pueden cambiar dentro de una fracción de segundo. Hoy en día es posible que ni siquiera quieren ver quien era su dulce miel ayer. Si recordamos que, no vamos a poner tanto énfasis en las cosas externas.
Es por ello que el Yoga no se molesta mucho en cambiar el mundo exterior. Hay un dicho en sánscrito, “Mana eva manuṣyāṇām karanam bandha mokṣayoḥ.” “A medida que la mente, por lo que la persona; esclavitud o la liberación están en su propia mente. “Si usted se siente atado, que están obligados. Si usted se siente liberado, usted es liberada. Las cosas fuera de vincular ni liberarte; Sólo su actitud hacia ellos hace eso.
Por lo tanto, si usted puede tener control sobre las formas de pensamiento y cambiarlos como quiera, usted no está obligado por el mundo exterior. No hay nada malo con el mundo. Puede que sea un cielo o un infierno de acuerdo a su enfoque. Es por eso que todo el Yoga se basa en “citta vṛtti nirodhaḥ”. Si controlas tu mente, que ha controlado todo. Entonces no hay nada en este mundo para unirse ti.

Nota – siga este blog si quiere conocer todos los 196 sutras de patanjali uno por uno pronto. Gracias 

 

–    Dr.Gaurav Davee,

Consultor Internacional de Ayurveda,

Director – Dr.Dave Ayurved Panchkarma Clínica de Bienestar, Panvel

Director – Grafotreat – Grafólogo profesional y numerólogo,

Consultor Ayurveda Principal – Ashwini Ayurveda (Vashi)

BAMS – Licenciado en Medicina y Cirugía Ayurveda,

PGDEMS – Diploma de posgrado en servicios médicos de emergencia afiliados a Inglaterra,

Secretario Financiero – MAASD (Asociación Maharashtra de Estudiantes Ayurved y Médicos)

Email  – drgauravdave17@hotmail.com

www.drgauravdave.in

 

Why should dessert first ?

In all over the world including BHARAT (land of Ayurveda) we all people eat Sweet or dessert  after the meal, it is totally wrong according to Ayurved but why?
Ayurveda mentioned we have 6 tastes in world & our both meal should include this all below mentioned 6 Ras (Tastes) but meal should  always start  with madhur ras (sweet). Mentioned in dincharya topic. 
1) Madura – Sweet
2) Amla – sour
3) Lavan – salty
4) Katu – pungent
5) Tikta – bitter
6) Kashay – Astringents
out of this 6 tastes, Madhur Ras (Sweet taste) food is always heaviest for digestion, at end of our lunch or dinner, our “AGNI” -Digestive fire (Hydrochloric acid in the stomach is totally) used for digestion and even if after that we eat dessert then our body can not digest that food and will cause abdominal or stomach problem. And will increase Kapha mucus in a body or a cough. because of this within 30 min after a meal, we feel lazy or sleepy. If we keep following this wrong habit for a long time consistently then will start increasing body weight, a formation of AAM (Undigested food material) leads to causes of other diseases. So always remember starting off the meal with dessert because AGNI while starting to be very intense (Tikshan) can easily digest Madhura ras food.

Same time if we eat sweet food  starting of meal automatically our body  get benefits of MADHUR Ras which mentioned below 

1) Produces  greater  strength  in the body tissues. 

 2) It is  very good  for  children, the aged,  the  wounded, the emaciated,  improves  skin  complexion, hairs, strength  of  sense  organs.  Ojas  (essence of  the  tissues,  immunity). Sweet  taste  causes stoutness  of  the body,  good  for the  throat,  increases  breast  milk,  unites fractured  bone. 

“Try to change our wrong habits and be healthy”.

•  Dr.Gaurav Davee, 
• International Ayurved Consultant,
• Director – Dr.Dave Ayurved Panchkarma Wellness Clinic , Panvel
• Director – Grafotreat – Professional Certified Graphologist & Numerologist,
• Chief Ayurved Consultant –   Ashwini Ayurveda (Vashi)
• BAMS – Bachelor of Ayurved Medicine & Surgery,
• PGDEMS – Postgraduate Diploma in Emergency Medical Services Affilated  with England,
• Financial Secretory – MAASD  ( Maharashtra Association Of Ayurved Students & Doctors )
• Email – drgauravdave17@hotmail.com
• www.drgauravdave.in

गणेश पार्थिव मूर्ती स्थापना

प्रथम कपाळी तिलक धारण करून आचमन करावे देवापुढे पानसुपारीचा विडा ठेवावा देवास नमस्कार करून वडीलधाऱ्यांचे आशीर्वाद घ्यावेत आणि पुजेला प्रारंभ करावा.
खालीलप्रमाणे प्रत्येक देवतेचे स्मरण करून नमस्कार करावा

ॐ श्रीमन्महागणपतये नम:॥
ॐइष्ट देवताभ्यो नमः ||
ॐकुल देवताभ्यो नमः ||
ॐग्राम देवताभ्यो नमः ||
ॐवास्तु देवताभ्यो नमः ||
ॐगुरू देवताभ्यो नम:॥
नंतर हातात अक्षता घेऊन श्रीगणेशाचे मनात स्मरण करावे आणि खालीलप्रमाणे मंत्र म्हणावेत

सुमुखश्च एकदंतश्च कपिलो गजकर्णकः||
लंबोदरश्च विकटो विघ्ननाशो गणाधिपः||
धुम्रकेतुर् गणाध्यक्षो भालचंद्रो गजाननः||
द्वादशैतानि नामानी यःपठेद् शृणुयादपि ||
विद्यारंभे विवाहेच प्रवेशे निर्गमे तथा ||
संग्रामे संकटे चैव विघ्नस्तस्य न जायते ||

अक्षता श्रीगणेशाच्या पायांवर वहाव्यात.नंतर उजव्या हातात दोन पळ्या पाणी घेऊन त्यात गंध अक्षता फुले घेऊन खालीलप्रमाणे संकल्प म्हणावा रिकाम्या जागी आपल्या नाव गोत्राचा उच्चार करावा

श्रीमद्भगवतो महापुरुषस्य..शालिवाहनशके मन्मथ नामसंवत्सरे, दक्षिणायने, वर्षा ऋतौ, भाद्रपद मासे, शुक्लपक्षे, चतुर्थ्यां तिथौ, बृहस्पति वासरे, स्वाती दिवस नक्षत्रे, तुला स्थिते वर्तमाने चंद्रे, सिंह स्थिते श्रीसूर्ये, सिंह स्थिते श्रीदेवगुरौ, शुभपुण्यतिथौ….॥
मम आत्मन: श्रुतिस्मृति-पुराणोक्त फलप्राप्त्यर्थं श्रीपरमेश्वर प्रीत्यर्थं………..गोत्रोत्पन्नाय ……..शर्माणं अहं अस्माकं सकलकुटुंबानां सपरिवाराणां समस्त शुभफल प्राप्त्यर्थं प्रतिवार्षिक विहितं {पार्थिवसिद्धिविनायक} देवता प्रीत्यर्थं यथाज्ञानेन यथामिलित उपचार द्रव्यै: प्राणप्रतिष्ठापन पूर्वक ध्यानआवाहनादि षोडश उपचार पूजन अहं करिष्ये॥
पाणी ताह्मणात सोडावे. पुन्हा पाणी हातात घेऊन खालीलप्रमाणे उच्चार करावा.
आदौ निर्विघ्नता सिद्ध्यर्थं महागणपति स्मरणं, शरीर शुद्ध्यर्थं षडंगन्यासं कलश, शंख, घंटा, दीप पूजनं च करिष्ये॥
ताह्मणात पाणी सोडावे.नंतर श्रीगणेशाचे स्मरण करून कलश,शंख,घंटा,दिवा समई यांची पूजा करावी गंध, अक्षता, फुले,हळद कुंकू वहावे

॥प्राणप्रतिष्ठा॥

पुढीलप्रमाणे उच्चार करून मुर्तीच्या नेत्रांना दुर्वांनी तूप लावावे दोन्हीही हातांनी मूर्ती वर छाया करावी

अस्यां मृन्मयमूर्तौ प्राणप्रतिष्ठापने विनियोग:॥
॥ॐ आं -हीं क्रों॥ अं यं रं लं वं शं षं सं हं ळं क्षं अ:॥ क्रों -हीं आं हंस: सोहं॥
अस्यां मूर्तौ १ प्राण २ जीव ३ सर्वेंद्रियाणि वाङ् मन:त्वक् चक्षु श्रोत्र जिव्हा घ्राण पाणि पाद पायूपस्थानि इहैवागत्य सुखं चिरं तिष्ठंतु स्वाहा॥
नमस्कार करून उजवा हात मूर्ती वर ठेवावा डावा हात स्वतःच्या हृदयास स्पर्श करून खालीलप्रमाणे उच्चार करावा
गर्भाधानादि षोडष संस्कार सिद्ध्यर्थं षोडष प्रणवावृती: करिष्ये॥
आणि श्रीगणेशास स्पर्श करून मनात १६वेळा “ॐ” म्हणावे नंतर श्रीगणेशाच्या नेत्रांना तूप लावावे.
ॐअस्यै प्राणा: प्रतिष्ठंतु अस्यै प्राणा:क्षरंतु च।
अस्यै देवत्वमर्चायै मामहेति च कश्चन॥

श्रीगणेशाचे ध्यानं करावे
ॐएकदंतं शूर्पकर्णं गजवक्त्रं चतुर्भुजं।
पाशांकुशधरं देवं ध्यायेत्सिद्धिविनायकं॥

श्रीगणेशाच्या पायांवर अक्षता वहाव्यात
ॐआवाहयामि विघ्नेश सुरराजार्चितेश्वर।
अनाथनाथ सर्वज्ञ पूजार्थं गणनायक॥
श्रीगणेशास अक्षता वाहून सिंहासन अर्पण करत आहोत अशी कल्पना करावी
ॐनानारत्न समायुक्तं कार्तस्वरविभूषितम्।
आसनं देवदेवेश प्रीत्यर्थं प्रतिगृह्यताम्॥

श्रीगणेशाच्या चरणांवर दुर्वा किंवा फुलाने पाणी शिंपावे
ॐपाद्यं गृहाण देवेश सर्वक्षेमसमर्थ भो।
भक्त्या समर्पितं तुभ्यं लोकनाथ नमोस्तु ते॥

श्रीगणेशाच्या चरणांवर गंध फुल अक्षता यांनी युक्त पाणी वहावे
ॐनमस्ते देव देवेश नमस्ते धरणीधर।
नमस्ते जगदाधार अर्घ्यं न: प्रतिगृह्यताम॥

ताह्मणात ४वेळा पाणी सोडावे
ॐकर्पूरवासितं वारि मंदाकिन्या:समाहृतम्।
आचम्यतां जगन्नाथ मया दत्तं हि भक्तित:॥

श्रीगणेशाच्या मूर्तीवर पाणी शिंपावे
ॐगंगादिसर्वतीर्थेभ्यो मया प्रार्थनया हृतम्।
तोयमेतत्सुखस्पर्शं स्नानार्थं प्रतिगृह्यताम्॥

श्रीगणेशाच्या चरणांवर पंचामृत वहावे
ॐपंचामृत मयोनीतं पयः दधी घृतं मधु
शर्करा सह संयुक्तं स्नानार्थ प्रतिगृह्यताम्

श्रीगणेशास शुद्धोदक वहावे
ॐश्रीगणेशाय नमः शुद्धोदकं समर्पयामी

श्रीगणेशास अक्षता वहाव्यात
ॐश्रीगणेशाय नमः सुप्रतिष्ठितमस्तु॥

श्रीगणेशास वस्त्रे वहावीत
ॐसर्वभूषाधिके सौम्ये लोकलज्जानिवारणे।
मयोपपादिते तुभ्यं वाससी प्रतिगृह्यताम्।

श्रीगणेशास यज्ञोपवीत वहावे
ॐदेवदेव नमस्तेतु त्राहिमां भवसागरात्।
ब्रह्मसूत्रं सोत्तरीयं गृहाण परमेश्वर॥

श्रीगणेशास गंध लावावे
ॐश्रीखंडं चंदनं दिव्यं गंधाढ्यं सुमनोहरम्।
विलेपनं सुरश्रेष्ठ चंदनं प्रतिगृह्यताम्॥

श्रीगणेशास अक्षता वहाव्यात ॐअक्षतास्तंडुला:शुभ्रा:कुंकूमेन विराजिता:।
मया निवेदिता भक्त्या गृहाण परमेश्वर॥

श्रीगणेशास हळद वहावी
ॐहरिद्रा स्वर्णवर्णाभा सर्वसौभाग्यदायिनी।
सर्वालंकारमुख्या हि देवि त्वं प्रतिगृह्यताम्॥
श्रीगणेशास कुंकू वहावे ॐहरिद्राचूर्णसंयुक्तं कुंकुमं कामदायकम्।
वस्त्रालंकारणं सर्वं देवि त्वं प्रतिगृह्यताम्॥

श्रीगणेशास शेंदूर वहावा ॐउदितारुणसंकाश जपाकुसुमसंनिभम्।
सीमंतभूषणार्थाय सिंदूरं प्रतिगृह्यताम्॥

श्रीगणेशास गुलाल अबीर वहावे
ॐज्योत्स्नापते नमस्तुभ्यं नमस्ते विश्वरूपिणे।
नानापरिमलद्रव्यं गृहाण परमेश्वर॥

श्रीगणेशास फुले,हार,कंठी,दुर्वा वहावे
ॐमाल्यादीनि सुगंधीनि मालत्यादीनि वै प्रभो।
मया हृतानि पूजार्थं पुष्पाणि प्रतिगृह्यताम्॥

श्रीगणेशाच्या प्रत्येक अवयवांवर अक्षता वहाव्यात
॥अथ अंग पूजा॥
ॐगणेश्वराय नम:-पादौ पूजयामि॥(पाय)
ॐविघ्नराजाय नम:-जानुनी पू०॥(गुडघे)
ॐआखुवाहनाय नम:-ऊरू पू०॥(मांड्या)
ॐहेरंबाय नम:-कटिं पू०॥ (कंबर)
ॐलंबोदराय नम:-उदरं पू०॥ (पोट)
ॐगौरीसुताय नम:-स्तनौ पू०॥(स्तन)
ॐगणनायकाय नम:- हृदयं पू॥(हृदय)
ॐस्थूलकर्णाय नम:-कंठं पू०॥(कंठ)
ॐस्कंदाग्रजाय नम:-स्कंधौ पू०॥(खांदे)
ॐपाशहस्ताय नम:-हस्तौ पू०॥(हात)
ॐगजवक्त्राय नम:-वक्त्रं पू०॥(मुख)
ॐविघ्नहत्रे नम:-ललाटं पू०॥(कपाळ)
ॐसर्वेश्वराय नम:- शिर:पू०॥(मस्तक)
ॐगणाधिपाय नम:-सर्वांगं पूजयामि॥
(सर्वांग)

श्रीगणेशास विविध पत्री अर्पण कराव्यात
अथ पत्र पूजा:-
ॐसुमुखायनम:-मालतीपत्रं समर्पयामि॥(मधुमालती)
ॐगणाधिपायनम:-भृंगराजपत्रं॥(माका)
ॐउमापुत्रायनम:-बिल्वपत्रं॥(बेल)
ॐगजाननायनम:-श्वेतदूर्वापत्रं॥(पांढ-यादूर्वा)
ॐलंबोदरायनम:-बदरीपत्रं॥(बोर)
ॐहरसूनवेनम:-धत्तूरपत्रं॥(धोत्रा)
ॐगजकर्णकायनम:-तुलसीपत्रं॥(तुळस)
ॐवक्रतुंडायनम:-शमीपत्रं॥(शमी)
ॐगुहाग्रजायनम:-अपामार्गपत्रं॥(आघाडा)
ॐएकदंतायनम:-बृहतीपत्रं॥(डोरली)
ॐविकटायनम:-करवीरपत्रं॥(कण्हेरी)
ॐकपिलायनम:-अर्कपत्रं॥(मांदार)
ॐगजदंतायनम:-अर्जुनपत्रं॥(अर्जुनसादडा)
ॐविघ्नराजायनम:-विष्णुक्रांतापत्रं॥(विष्णुक्रांत)
ॐबटवेनम:-दाडिमपत्रं॥(डाळिंब)
ॐसुराग्रजायनम:-देवदारुपत्रं॥(देवदार)
ॐभालचंद्रायनम:-मरुपत्रं॥(पांढरा मरवा)
ॐहेरंबायनम:-अश्वत्थपत्रं॥(पिंपळ)
ॐचतुर्भुजायनम:-जातीपत्रं॥(जाई)
ॐविनायकायनम:-केतकीपत्रं॥(केवडा)
ॐसर्वेश्वरायनम:-अगस्तिपत्रं॥(अगस्ति)

श्रीगणेशास धूप,अगरबत्ती ओवाळावी
ॐवनस्पतिरसोद्भूतो गंधाढ्यो गंधउत्तम:।
आघ्रेय:सर्वदेवानां धूपोयं प्रतिगृह्यताम्॥

श्रीगणेशास दीप,निरांजन ओवाळावे
ॐआज्यंच वर्तिसंयुक्तं वह्निना योजितं मया।
दीपं गृहाण देवेश सर्वक्षेमसमर्थ भो:॥

श्रीगणेशास नैवेद्य,प्रसाद समर्पण करावा
ॐशर्कराखंडखद्यानी दधिक्षीरघृतानिच।
आहारं भक्ष्यभोज्यं च नैवेद्यं प्रतिगृह्यताम्॥
श्रीगणेशास विडा अर्पण ॐकरावापूगीफलं महद्दिव्यं नागवल्लीदलैर्युतं।
कर्पूरैलासमायुक्तं तांबूलं प्रतिगृह्यताम्॥

श्रीगणेशाच्या समोरील विड्यावर दक्षिणा ठेवावी
ॐहिरण्यगर्भ गर्भस्थं हेमबीजं विभावसो:।
अनंतपुण्यफलद मत:शातिं प्रयच्छ मे॥
श्रीगणेशाच्या समोरील नारळावर पळीभर पाणीq सोडावे आणि त्यावर एक फुल वहावे
ॐइदं फलं मयादेव स्थापितं पुरतस्तव।p
तेन मे सुफलावाप्तिर्भवेज्जन्मनि जन्मनि॥
खालीलप्रमाणे श्रीगणेशास दोन-दोन दुर्वा वहाव्यात
दूर्वायुग्म पूजा-
ॐ गणाधिपायनम:-दूर्वायुग्मं समर्पयामि॥
ॐ उमापुत्रायनम:-दूर्वायुग्मं ०॥
ॐ अघनाशनायनम:-दूर्वायुग्मं ०॥
ॐ विनायकायनम:-दूर्वायुग्मं ०॥
ॐ ईशपुत्रायनम:-दूर्वायुग्मं०॥
ॐ सर्वसिद्धिप्रदायकायनम:-दूर्वायुग्मं ०॥
ॐ एकदंतायनम:-दूर्वायुग्मं ०॥
ॐ इभवक्त्रायनम:-दूर्वायुग्मं ०॥
ॐ आखुवाहनायनम:-दूर्वायुग्मं ०॥
ॐ कुमारगुरवेनम:-दूर्वायुग्मं ०॥

श्रीगणेशाची आरती करावी
स्वतः भोवती प्रदक्षिणा करावी
ॐयानि कानि च पापानि जन्मांतरकृतानि च।
तानि तानि विनश्यंति प्रदक्षिण पदे पदे॥

श्रीगणेशास नमस्कार करावा
ॐनमस्ते विघ्नसंहर्त्रे नमस्ते ईप्सितप्रद।
नमस्ते देवदेवेश नमस्ते गणनायक॥

श्रीगणेशाची प्रार्थना करावी
ॐविनायकगणेशान सर्वदेवनमस्कृत।
पार्वतीप्रिय विघ्नेश मम विघ्नान्निवारय॥i

एक पळीभर पाणी ताह्मणात सोडावे
ॐअनेन मया यथाज्ञानेन कृत पूजनेन तेन श्रीसिद्धिविनायक:प्रीयताम्॥

अश्या रीतीने हिंदू धर्मात गणेश पार्थिव मूर्ती स्थापना केली जाते.

Haritalika Hindu Festival

गणेश चतुर्थींच्या आदल्या दिवशी म्हणजे आज भाद्रपद शुद्ध तृतियेला “हरतालिका` असे म्हणतात.
या दिवशी पार्वती मातेची पूजा महिला करतात. हरतालिका या शब्दाची फोड “हरित` म्हणजे “हरण` करणे आणि “आलिका` म्हणजे “आलिच्या`-मैत्रिणीच्या असा आहे.
मैत्रिणींच्या साह्याने पार्वतीने केलेले शंकराचे हरण, असा या शब्दाचा अर्थ आहे.
हरतालिका व्रत कोणी करावे?
ही पूजा अविवाहित व विवाहित अशा सर्वच स्त्रिया करतात.
अविवाहित स्त्री /कुमारिका :मनोवांछित पती मिळावा याकरता आपल्याकडे कुमारिका हे व्रत करतात.
विवाहित स्त्री :मनोवांछित पती प्राप्त झाल्यानंतर देखील , एकदा घेतलेले शंकराचे व्रत मोडू नये या करता विवाहित स्त्रिया हरतालिका पूजन करतात.
व्रतोद्देश
कुमारीना सुयोग्य वरप्राप्ती , सुवासिनींना अखंडसौभाग्यप्राप्ती .
पूजार्ह देवता
पार्वती व हरिताली : ( मृत्तिकेच्या मूर्ती व वाळूचे शिवलिंग )
पूजाकाल :भाद्रपद शुद्ध तृतीयेस प्रथम प्रहरात ही पूजा करावी
व्रताचार : ही पूजा अविवाहित व विवाहित अशा सर्वच स्त्रिया करतात . ह्या दिवशी उपवास करावा . रात्रौ यथाशक्ति जागरण करून देवीची आरती करावी .
हरतालिका व्रताचा पौराणिक संदर्भ:
हिमालयाचा राजा हिमवान याची पार्वती ही कन्या. पर्वताची कन्या म्हणून तिचे नाव “पार्वती` असे ठेवण्यात आले. तिचे लग्न कोणाबरोबर करावे अशी काळजी त्याला लागली होती. एकदा नारदमुनी हिमवानाकडे आले आणि त्याला म्हणाले, “हे पर्वतश्रेष्ठा ! तुझ्या या सुस्वरुप मुलीला मागणी घालण्यासाठी भगवान विष्णूंनी मला तुझ्याकडे पाठविले आहे. ते ऐकून हिमवानाला आनंद झाला. त्याने पार्वतीला ती बातमी सांगितली. पण पार्वतीने मनोमन कैलासराणा शंकराला पती म्हणून वरले होते. तसे प्रत्यक्ष पित्याला स्पष्टपणे सांगण्याचे धैर्य तिला झाले नाही. तिने आपल्या मैत्रिणींबरोबर आपल्या पित्याला निरोप पाठवला. “तुम्ही माझा दुसऱ्या कोणाबरोबरही विवाह करून दिला तर मी जीव देईन.`

पार्वती आपल्या मैत्रिणींसह अरण्यात निघून गेली. तिथे तिने घोर तपश्चर्या केली. नदीकाठी वाळूचे शिवलिंग तयार करून ती त्याची पूजा करू लागली. प्रथम ती फक्त झाडाची कोवळी पाने खाऊन राहत होती. पुढे तिने तेही सोडून दिले. त्यामुळे तिला “अपर्णा` असे नाव पडले. तिच्या तपश्चर्येने भगवान श्रीशिवशंकर प्रसन्न झाले आणि त्यांनी तिला वर मागायला सांगितले. ती म्हणाली, “तुम्ही माझ्या तपश्चर्येमुळे खरोखर प्रसन्न झाला असाल, तर माझे पती व्हा.` शंकराने “तथास्तु` म्हटले व निघून गेले. पार्वतीचा शोध घेत हिमवान त्या अरण्यात आला. तिला त्याने घर सोडून येण्याचे आणि तपश्चर्येचे कारण विचारले. तेव्हा तिने आपला दृढ निश्चय आपल्या वडिलांना सांगितला. भगवान श्रीशंकरांनी दिलेला वरही सांगितला.
तिचा दृढनिश्चय, श्रद्धा पाहून हिमवानाने तिचा विवाह भगवान श्री शंकराशी करून दिला. पार्वतीची निष्ठा आणि श्रद्धा व भक्ती यांचा विजय झाला. पार्वतीच्या शंकरावरील निष्ठेमुळे, प्रेमामुळे शंकराला “पार्वतीपती` असे नामाभिधान पडले.

या दिवशी पूजा झाल्यावर सुवासिनी, कुमारिका रात्रभर जागरण करतात. झिम्मा, फुगडी, टिपऱ्या, गोफ इत्यादी खेळ खेळतात. इच्छित पती शंकराची प्राप्ती पार्वतीने आपल्या मैत्रिणींच्या साह्याने प्राप्त करून घेतली. पार्वतीने आपला वर कडक तपश्चर्येने मिळविला. त्याप्रमाणे मनाजोगता पती मिळावा म्हणून हिंदू कुमारिका, महिला हे व्रत श्रद्धापूर्वक करतात. या दिवशी दिवसभर उपवास करतात. काही जणी तर दिवसभरात पाण्याचा थेंबही तोंडात घेत नाहीत.
रात्री 12 वाजता बेलाचे पान चाटून, काही जणी रुईच्या पानावर मध लावून ते पान चाटून, तर कोणी खडीसाखर, केळी यांसारखे अगदी थोडेसेच खाऊन उपवास करतात. अर्थातच ज्यांना इतके कडक व्रत करता येत नाही. त्या स्त्रिया उपवासाचे पदार्थ खाऊन व्रत करतात.

Relation between bath and food

Dharmashastra of Hinduism ancient text “MANUSMUTI” said that one important thing is

न स्नानं आचरेत भूक्त्वा… (Na Snanam Acharet Bhuktva) 

“we should not take a shower/Bath  after eating food”. But why did Ayurveda say that? The reason is when eat food, our body automatically increases the blood supply to the stomach for the next 48 min to 1 hour and suppose that if we take bath in this time period then a body increases the blood supply to the skin a because of this stomach can not get enough blood supply which requires for digestion of food  and by this process of formation of “AAM” (undigested food material which later act as poison in body, and according to Ayurveda AAM is main causative factor for many diseases) begins inside the body. If it were to happen repeatedly consistently, then the diseases of the digestive system form a big picture in forma of new diseases and at that moment we will not be able to find cause or reason behind the disease.
So first take a shower, then eat food or breakfast if you want.

 

•  Dr.Gaurav Davee, 
• International Ayurved Consultant,
• Director – Dr.Dave Ayurved Panchkarma Wellness Clinic , Panvel
• Director – Grafotreat – Professional Certified Graphologist & Numerologist,
• Chief Ayurved Consultant –   Ashwini Ayurveda (Vashi)
• BAMS – Bachelor of Ayurved Medicine & Surgery,
• PGDEMS – Postgraduate Diploma in Emergency Medical Services Affilated  with England,
• Financial Secretory – MAASD  ( Maharashtra Association Of Ayurved Students & Doctors )
• Email – drgauravdave17@hotmail.com 
• www.drgauravdave.in

Papaya, Pineapple & Abortion

Many pregnant women drink fruit juice or fruits in pregnancy. but wait what Ayurveda said about this. let me explain you about effect papaya and pineapple in pregnancy.

1) Papaya
In Ayurveda papaya called “Eranda Karkati”. (Carica papaya)
According to ayurveda payaya is KATU, KATU , USNA (Hot) in property , chemical composition of payaya contain milk which digestive in action called “papain”.
this milk found more in fruit of papaya and less amount in root , leaf and stem of plant.
This PAPAIN same act like PEPSIN in our body. (more Stronger than Pepsin)

Those who eat meat, fish and other non vegetarian food 3 to 5 times in week , to them we advice eat 4 to 8 pieces papaya after food. because fruit contains papain which is strong digestive in action (pachan Karma). approximately 1 part of papaya have potential of digest 250 part of meat. ratio is 1:250 by this we can imagine how much strong digestive property papaya have it.

papaya also help for for digestion of aam (Undigested food material which remains inside intestine)
according to Ayurveda in first 3 months of pregnancy fetus is in kalal form (means in semi solid or jelly like consistency) also we called aam garbh . and suppose that pregnant women drink juice of papaya or fruit then that leads to digestion of fetus increase uterus contraction (induce ovulation also) followed by abortion and because of this reason papaya  is contraindicated in pregnancy .

2) Pineapple
In Ayurveda called Ananas (Ananas Comosus)
Pineapple contains bromelain active ingredient which also act same as strong digestive. juice of pineapple also strong simulator for uterus and (induce ovulation)
it will cause abortion in pregnancy. because of this reason pineapple is also contraindicated in pregnancy.

 

-Dr.Gaurav Davee, ­

International Ayurve­d Consultant, 
Director – Dr.Dave A­yurved Panchkarma Wel­lness Clinic , Panvel­ 
Director – Grafotrea­t – Professional Cert­ified Graphologist & ­Numerologist,
Chief Ayurved Consul­tant –   Ashwi­ni Ayurveda (Vashi) 
BAMS – Bachelor of A­yurved Medicine & Sur­gery,
PGDEMS – Postgraduat­e Diploma in Emergenc­y Medical Services Af­filated  with England­,
Financial Secretory ­- MAASD( Maharashtr­a Association Of Ayur­ved Students & Doctor­s) 

Email- ­drgauravdave17@hotmai­l.com
http://www.drgauravdave.in

Indication of Panchkarma (Shodhan)

Patient or people walk into the clinic and tell us we want to do the Panchkarma. Is it any indication mentioned in the classic text of Ayurveda? That when we can precisely advice or we can make panchkarma of patient. And the answer is yes, Charak mentioned those things in details. Let me explain you one by one.
Charak Mentioned common principle of shodhan in Charak samhita
We should always remember this principle of shodhan in our practice, so we will not get no problem or complication while a panchkarma procedure.
Now, how we can  recognized that the patient has bahu dosh or madhyam or hin dosha?
Charak mentioned the symptoms in text as follows.

1) BAHU DOSHA –

• Aruchi – feel tasteless food or have no interest in eating food
  Stulya – Obesity
  Panduta – abnormal pale skin or anemia
  Kalma – psychological fatigue as well as physical
  Pidaka, kotha, kundu – pruritus, boils on the skin
  Alasya – Sloth
  Atinidra – always feel sleepy
  Klaibya –  as word suggest Infertility but here not only infertility but also meaning is person do not like to do anything.
  Aprashat Swapna Darshan – In sleep, get horrible or unpleasant dream
  Bala Nasha – Loss of Strength
  Varsha Nasha – Loss of skin or complexion
  Kaphautkesha – Increased kapha
  Pittautklesh – Pitta increase
  Daurgandha – foul smell to the body or mouth.

In all of the above conditions, we can advise Shodhan (Panchkarma) to the Patient.
Charak gives a classic example in text –
When the accumulation of water in the dam is more than its capacity, at that time opening doors of dam  is the best solution in the same way when increasing the dosh in large quantity, we should use Shodhan (Panchkarma) as treatment.

 

2) MADHYAM DOSH –

• Chardi – Vomiting
  Atisar – Dysentery or diarrhea
  Hrud rog – heart disease
  Jwar – Fever
  Gaurav – body weight

  In this condition, Charak said that we should use Langhan, Pachan, Atapseven (sunbath)
  He mentioned an example –
  When the water acccumulated inside dam is in  medium amount that rays of sun and soil can dry the water in the same way Madhyam Dosha get shaman.

3) HIN DOSH –

In Hin dosha we can advise or cure by Langham or fasting only.

(Charak Sutrastan 16 (13 to 16)
Charak Sutrastan 22 – 23
Charak Vimanstan – 49.51)

• Dr.Gaurav Davee, 
• International Ayurved Consultant, 
• Director – Dr.Dave Ayurved Panchkarma Wellness Clinic , Panvel 
• Director – Grafotreat – Professional Certified Graphologist & Numerologist,
• Chief Ayurved Consultant –   Ashwini Ayurveda (Vashi) 
• BAMS – Bachelor of Ayurved Medicine & Surgery,
• PGDEMS – Postgraduate Diploma in Emergency Medical Services Affilated  with England,
• Financial Secretory – MAASD  ( Maharashtra Association Of Ayurved Students & Doctors )  
• Email – drgauravdave17@hotmail.com 
• www.drgauravdave.in