आयुर्वेदानुसार निरोगी आरोग्याची पंचसूत्री

       आयुर्वेद जगातील सर्वात प्राचीन भारतीय वैद्यकीय शास्त्र आहे. आयुर्वेद हे नाव सर्वांमध्ये प्रचलित आहे पण आयुर्वेद बद्दल भारतीय लोकांमध्ये अज्ञान आहे , अहो भारतीय आपलं स्वतःच शास्त्र असून सुद्धा त्याचा बद्दल आपल्याला सखोल ज्ञान नाही किंवा जे काही थोडं असावं ते सुद्धा चुकीचं असत. का चुकीच असतं तर आपण ते ज्ञान तज्ञ व्यक्तीकडून आत्मसाद केलं नसत तर ते 4 लोकांना कडून ऐकलं असत , आपल्या देशात मोफतचा चुकीचा सल्ला देणाऱ्यां कमी बिलकुल नाही ते आपल्याला आजू बाजूला चौकाचौकात दररोज भेटतात आणि आपण त्याच बोलणं एकदम मन लावून ऐकतो आणि घरी जाऊन उत्साहाने तो सल्ला पाळणे चालू करतो परिणामी त्याचा फायदा होत नाही तर नुकसान होत त्यामुळे जनसमुदायमध्ये आयुर्वेदाची प्रतिमा खराब होते स्वकर्मा मुळेच, तर कृपया अस काही करू नका तज्ञ व्यक्ती कडून आयुर्वेद सल्ला आपल्याला पर्येंत पोहोचावा यासाठी मी हा लेख लिहीत आहे. जगाच्या पाठीवर प्रचंड पैसे कमावणारे लोक आपल्याला भरपूर भेटतील पण आरोग्य कमावणारे आपल्याला भेटणारे तसे दुर्मिळच. तर आयुर्वेदद्वारे आपण जाणून घेऊ या आरोग्य कसे कमवावे. 

        आयुर्वेद शास्त्राचे उद्दिष्ट आहे की निरोगी व्यक्तीच्या आरोग्यचे रक्षण करणे आणि रुग्णाला आजारमुक्त (व्याधीमुक्त) करणे. आयुर्वेदच्या तत्वानुसार “अग्नि” नावाची संकल्पना आहे. आयुर्वेद सांगत की “सर्व आजाराचे मूळ हे मंद अग्नि” म्हणजेच याचा दुसरा अर्थ असा होतो की आपलं आरोग्य हे अग्निवर अवलंबून आहे, जर आपल्याला आरोग्य जपायचं किंवा कमवायच असेल तर आपण आपल्या अग्नीच प्रयत्न पूर्वक रक्षण केले पाहिजे.” आपण जे दररोज आहार सेवन करतो त्याच पचन योग्य प्रकारे करून त्या आहाराचे योग्य परिणमन करून संपूर्ण शरीर, इंद्रियें आणि मन याना पोषण द्यायचे काम अग्नि मार्फत होत असते आणि जेव्हा अग्नि मंद होतो तेव्हा आपल्याला आजार होतात आणि अग्नि नष्ट झाला आपला अंत होतो अस चरक संहिता मध्ये लिहिलं आहे. आंतरराष्ट्रीय स्तरावर 9 देशामध्ये आयुर्वेद प्रचार आणि प्रसार करताना 5 महत्वाचे गोष्टी माझ्या निरीक्षणात आल्या त्या जर आपण सांभाळल्या तर आपलं आरोग्य आपल्या खिश्यात राहू शकते.

1) व्यायाम – नित्य सकाळी लवकर व्यायाम करणे आरोग्यास अत्यंत उपयोगी आणि महत्वाचे आहे. का हो अस ?
आयुर्वेदमध्ये अष्टांग हृदय नावाचा महत्वाच्या ग्रंथ मधील हा संदर्भ
लाघवं कर्मसामर्थ्यं दीप्तोऽग्निर्मेदसः क्षयः।
विभक्तघनगात्रत्वं व्यायामादुपजायते॥१०॥
व्यायाम केला की शारीर हलके वाटते, उत्साह वाढतो , कार्य कार्य करण्याची क्षमता वाढते, दीप्त अग्नि म्हणजे व्यायाम केल्याने आपला भुकेचा अग्नि एवढा सक्षम होतो की दिवस भरात आपण जो काही आहार सेवन करू तो योग्य पचवून त्याच उत्तम पोषक आहार रसात रूपांतर करुन शरीराचे आणि मनाचे पोषण करतो त्याच बरोबर शारीरिक सुदृढता सुद्धा व्यायामाने मिळते.

पण व्यायाम कसा असावा ?
दररोज 30 तर 40 मिनिटे फास्ट वाकिंग हा उत्तम व्यायाम. व्यायाम हा वातानुकूलित जागेत करू नये. आणि स्त्रियांनी किंवा तरुण मुलींनी मासिक पाळीमध्ये व्यायाम करू नये.

2) अत्यम्बुपान – जास्त मात्रेत जल सेवन करणे हे भुकेचा अग्नी मंद करण्याचे प्रमुख कारण आहे. बऱ्याच लोकांना सकाळी उठल्यावर 1 ते 3 ग्लास पाणी प्यायची सवय असते. त्याचा समज अस आहे मी सकाळी उठून भरपूर पाणी प्यायलो की पोट साफ होत आणि शारीरिक शुद्धी होते. आपलं गैरसमज मला मला दूर करावासा वाटतो की सकाळी उठून तहान नसताना भरपूर प्रमाणात जल सेवन केलं तर ते अग्नी मंद करायचे प्रमुख कारण आहे. जर जल सेवन करायचे असल्यास तहान लागल्यास करावे व ते कोमट किंवा उष्ण असावे आणि सकाळी जल सेवन करायचे असल्यास ते सूर्य उदया पूर्वी करावे जर तहान लागल्यास.

किती लिटर पाणी दिवस सेवन करावे ?

कोणी किती लिटर पाणी प्यावे हे अंकात न सांगता जेव्हा जेव्हा तहान लागेल तेव्हा तेव्हा कोमट किंवा गरम जल सेवन करावे. प्रत्येकाचे शरीर आणि प्रत्येकाच्या गरजा या एकमेकांपेक्षा वेगळ्या आहेत.
उदाहरणार्थ – जेवढे पाणी एका एका खेळाडू ला दिवसभरात गरजेचे आहे तेवढेच पाणी एका वातानुकूलित कार्यालयात बसून काम करणाऱ्याला कर्मचाऱ्याला लागणार नाही त्याचा शरीराची गरज वेगळी आहे. त्यामुळे सध्या समाजात जो सरसकट सर्वाना ४ ते ६ लिटर पाणी सेवन करा असा एकच सल्ला दिला जातो तो चुकीचा आहे कारण त्या अधिक पाण्याच्या सेवनाने शरीरातील पचनसंस्थेचा अग्निमंद होते आणि हे सातत्याने झाले तर त्यापासून अजीर्ण , अम्लपित्तसारखे पचन संस्थेचे आजार उद्भवतात.  फ्रीज मधील जलाचे सेवन शक्यतो टाळावे. भोजन सेवन करत असताना नेहमी जलसेवन कोमट किंवा उष्ण जेवणामध्ये थोडे थोडे करावे जे अमृत समान कार्य करते,भोजन पूर्वी जलाचे सेवन अजीर्ण करते, आणि भोजननंतर जल सेवन विष समान कार्य करते म्हणून नेहमी भोजनमध्ये थोडे थोडे जल सेवन करावे.

3) अध्यशन – अध्यशन हा संस्कृत शब्द आयुर्वेद ग्रंथात बऱ्याच ठिकाणी वारंवार आला आहे त्याच अर्थ असा आहे की पूर्वीच्या अन्नाचे योग्य पचन होण्याआधीच पुढच्या अन्नाचे सेवन करणे. हे कारण ज्यास्त प्रमाणात जगात आढळले जाते, कारण आयुर्वेद सांगतो की जेव्हा भूक लागेल तेव्हाच अन्नाचे सेवन करा, पण आपण वेळ झाली म्हणून आता जेवण केलं पाहिजे या विचाराने भोजन करतो पण जेव्हा भूक लागली नसते तेव्हा भोजन करू नये कारण भूक लागणे हे आधीचे अन्न पचण्याचे लक्षण आहे आणि ते जो पर्येंत जाणवत नाही तो पर्येंत भोजन करू नये जर तसे सातत्याने केलं तर अग्निमंद होतो आणि व्यक्ती रुग्ण बनतो म्हणून आपल्या भुकेच्या अग्निकडे लक्ष जरूर द्या आणि अध्यशन टाळा.

4) विषमाशन –
गरजेपेक्षा अति किंवा कमी किंवा अयोग्यवेळी भोजन सातत्याने करणे म्हणजे विषमाशन.
जे नोकरी करणारे मंडळी आहेत त्यामध्ये हे कारण सातत्याने आढळते कारण त्यांना जेवायची एक फिक्स वेळ दिली जाते त्यात त्यानं जेवण करावं लागत त्यावेळी त्यांना भूक असली किंवा नसली तरी , त्याचप्रमाणे लोकांना भोजन करतात दूरदर्शन पाहता किंवा मोबाईल हाताळता जेवायची सवय असते त्यामुळे न कळत का होईना पण कमी किंवा ज्यास्त जेवतो. काम करत असताना भूक लागते पण कामात मग्न असल्यामुळे आपण जेवण करत नाही पण जेव्हा नंतर जेवायला बसतो तेव्हा भुकेचा अग्नी मंद झाला असतो पण जेवन मात्र आपण त्यात मात्रेत करतो. या सर्व कारणांमुळे आपण विषमाशन आवर्जून टाळावे .

5) विरुद्ध आहार –
विरुद्ध आहार ही संकल्पना फक्त आयुर्वेद शास्त्रात लिहिली आहे . जे अन्न शरीरातील दोष, धातू, मल याना दुष्ट करते किंवा विकृत करते ते म्हणजे विरुद्ध आहार .
उदाहरण –
दुधाचा चहा किंवा बिस्किटे किंवा चपाती एकत्र करून खाणे हे आपल्याकडे सर्वात जास्त प्रमाणात घेतला जाणार विरुद्ध आहार आहे. फक्त 15 दिवस चहा बंद करून पहा काय फरक पडतोय तुमच्या प्रकृती मध्ये .
2) फळ आणि दूध एकत्र करून सातत्याने सेवन करणे.
3) वजन कमी करण्याच्या उद्देशाने दररोज सकाळी गरम पाणी + मध सेवन करणे .
4) भात शिजवताना त्यात मीठ टाकणे.
अजून बरेच उदाहरण आहेत पण ही उदाहरण सातत्याने सेवन केली जाणारी आहेत. ती जर आपण करत असू तर त्याचे सेवन करू नये .

या वरील 5 गोष्टी कडे जर आपण आपल्या दैनंदिन जीवनात लक्ष दिलं तर आपलं आरोग्य नक्कीच उत्तम राहील पण “जे लोक आमच्याकडे वेळ नाही असे स्वतःची समजूत काढून लक्ष देत नाहीत तेच लोक पुढे जाऊन इमर्जनसी परिस्थितीला समोरो जातात आणि त्यावेळी त्यांना आई.सी.यु मध्ये झोपायला वेळ काढावा लागेतोच त्यामुळे योग्य वेळीच जागे व्हा आयुर्वेदाची कास धारा आणि आरोग्य कमवा , पैसातर आयुषभर कमवायचा तर आहेच,फक्त पैसेच्यामागे आरोग्याला विसुर नका.”

टीप – वाचकांना विनंती आहे की आयुर्वेद लोकांपर्येंत पोहोचवण्यासाठी या ब्लॉगची लिंक ज्यास्तीतज्यास्त लोकांबरोबर शेअर करा.

• डॉ. गौरव दवे (आयुर्वेदाचार्य)
  आंतरराष्ट्रीय आयुर्वेद फीजीशीयन
  डिरेक्टर – डॉ. दवे आयुर्वेद पंचकर्म वेलनेस क्लिनिक.
  पनवेल , महाराष्ट्र.
  कॅन्सलटिंगसाठी – 8898888525 (पूर्वनियोजित वेळेनुसार)

 

 

44 habits that can disturb your health according to Ayurveda.

If do you have any one of the following habits than it can disturb your health sooner or later, according to Ayurveda.

1) Nitya Avyayam –  Daily No exercise,  hate exercise, late wake up in morning. 

2) Atyambhupan – the Excessive drinking of water at a time. (Especially after wake in morning) 

3) Dugdhpaan – the Habitual drinking of excessive Tea + Milk or Milk + breakfast.

4) Morning 8 am Breakfast and 9 am lunch 

5) Habitual eating of Banana, cashew nuts, Figs, Almond even without a digested previous meal. 

6) Drinking water before the meal.

7) Drinking water immediately after a meal ( 500-700ml), or drinking water after straight 1 hour (500ml).

8) Eating fruits after a meal.

9) Not eating anything during the sensation of hunger.

10) Daytime sleep after the meal.

11) Only drinking water till a lunch or a dinner without eating anything

12) Morning milk for breakfast and 10 am lunch.

13) Having fruits or fruit juices in the afternoon

14)  Having tea or milkshakes in the afternoon

15) Consuming junk food in the evening without having the previous meal digested and yet having the dinner

16) Drinking of milk 200 ml while bedtime (After dinner)

17) Weekly eat 3 to 4 times 50 to 100 gm peanuts. 

18) Daily Milk + Rice 

19) Daily coconut water

20) Daily intake of 1 or 2 cucumbers.

21) Daily consumption of Curd.

22) Daily Jaggery  or Jalebi, Pedha, Rabadi (Indian sweets)

23)Excessive of Intake of Paneer (Cottage Cheese).

24) Daily intake of  Peanuts + jaggery.

25) Habitual intake of Sprouts.

26) Daily Limbu Pani (Lime Juice) 

27) Excessive intake of potato, rice.

28) Excessive intake of salt with rice.

29) Habitual intake of Non-veg food. (All types of non-veg food Including eggs)

30) Excessive consumption of Ghee. (If digestive fire is weak)

31) Regular drinking of tea (3-4 times a day)

32) Habitual eating of ice cream.

33) Drinking chilled water

34)  Excessive intake of dairy products and other foods made with milk.

35) Daily consumption of watermelon, muskmelon, cucumber in the summer season.

36) Raw vegetable intake. (without cooked)

37) Raw Sprouts intake minimum 50 gm daily.

38) Daily intake of 20-30gm sesame (til).

39) Excessive sugar intake. 

40) Habitual consumption of urad dal or urad dal foods.

41) An absence of bitter and pungent taste in the meal.

42) Fasting the entire day and breaking it with a heavy meal in the dinner

43) Only drinking water while fasting the entire day.

44) Consumption of alcohol and smoking.

All Above mentioned habits disturb equilibrium between vata, pitta and kaph which leads to any diseases.

We are trying to propagate Ayurveda such a way that every reader should get authentic knowledge of Ayurved direct from ancient texts so please do share this blog because always “sharing is caring”

“We need to support Ayurveda just like we did with Yoga”

(For Personal Ayurveda Consultation With DR. GAURAV DAVEE

Contact – drgauravdave17@hotmail.com)

 

 

 

 

12 Alimentos que não devem ser consumidos habitualmente … De acordo com Ayurveda

Kilata e Kurchika (derivados do leite – sabor doce)

Kilata, Piyush, Kurcika, Morana, etc. são fortalecedores, aumentam o sêmen,o sono e o Kapha, causam constipação, pesados para digerir e agravam os Doshas.

Kilata é a parcela sólida obtida após o aquecimento do iogurte ou do buttermilk.

Piyush é o leite de uma vaca que acaba de dar à luz um bezerro, até um período de cerca de três dias ou quando leite ficar ralo.
Kurcika é a parcela sólida obtida após o aquecimento do buttermilk .

Morana (ou Morata) é a porção azeda e rala.
Dadhi – Iogurte

tem
Amla rasa – sabor azedo
Amla Paka – sabor azedo após a digestão
Grahi – absorvente, útil na diarréia,
Guru – pesado para digerir
Ushna – natureza quente
Vatajit – equilibra Vata
Aumenta Meda (gordura), Shukra (sêmen), Bala (força), Kapha, Raktapitta (distúrbios hemorrágicos),

Agni (força de digestão) e shotha (inflamação).
Rochishnu -melhora o paladar
Regras para o consumo de coalho:

Iogurte não deve ser comida a noite, não deve ser aquecido , deve ser consumido junto com a sopa de feijão moyashi (Moong Dal)
deve ser tomado junto com mel, ghee, açúcar e Amla.
Não deve ser consumido diariamente. Se for usado diariamente, pode causar / ou piorar febre, distúrbios hemorrágicos, doenças da pele, anemia e tonturas.
Kuchiki (parte sólida do iogurte)
Já mencionado acima
Kshara (alcalinos),
Todos os ksharas são muito
Teekshna – penetrantes;
ushna – muito quente em potência,
krumijit – destroi vermes
Laghu – facilmente digerível
Pitta Asruk dushana – desequilíbria pitta e o sangue
Paki – ajuda na digestão, causa cicatrização de feridas
Chedya – ajuda a quebrar massas densas,
Ahrudya não é bom para o coração, perfura os tecidos;
Tendo sabor pungente e salgadonão são bons para o sêmen, ojas (a essência dos tecidos), cabelos e olhos (visão).

Sukta (gruel fermentado),
Sukta (vinho preparado a partir de raízes e tubérculos) aumenta a umidade do sangue, Pitta e Kapha, expulsa Vata em direções para baixo, é muito quente em potência, é penetrante, provoca secura, azedo, bom para o coração, aumenta o sabor (apetite), é Sara – promove movimentos intestinais (laxante), melhora a fome, é frio ao toque, é útil na anemia, doenças dos olhos e vermes.
Ama Mulaka – Rabanete cru,

Carne de animais emaciados, carne seca, carnede javali, ovelha, vaca, peixe e búfalo

Masha – Urad Daal (feijão preto)

aumenta Kapha e Pitta

Guru – não é facilmente digerível,

Ushna – quente em potência

Fator causador importante para todas as doenças da pele.
Nishpava (vagem)

Nishpava (vagem) agrava Vata, pitta, distúrbios hemorrágicos,
aumenta a produção de leite materno e promove a formação de urina.
Guru – pesado para a digestão
Sara – promove movimentos intestinais
Vidahi – aumenta a sensação de queimação
Não é bom para os olhos e a qualidade do sêmen.
Saluka – o significado de saluk em Atharva Veda é a raiz comestível do lótus e outro significado é noz-moscada.
Pista – em pó, amiláceo
Virudh – se espalha pelo chão
Legumes secos,

Yavaka (cevadinha)

Svadu – doce,
Ushna – quente em potência,
Guru – difícil de digerir,
Shleshmapittala – aumenta Kapha e Pitta
Snigdha (untuoso, oleoso)
Amlapaka – sofre conversão de sabor amargo após a digestão
Srushtamutrapureesha – aumenta volume e volume de fezes e urina
Phanita –
इक्षोः रसस्तु यः पक्वः किंचिद् गाढो बहुद्रवः. स एवेक्षुविकारेषु ख्यातः फाणितसंज्ञया.
“Suco de cana-de-mei o cozido chamado Phanit”.
Phanita é pesada (difícil de digerir),

Abhisyandi (aumenta as secreções nos poros dos tecidos, bloqueando-os), provoca um aumento suave dos Tridoshas e limpa a urina (aumentando sua quantidade).

– Esses não devem ser consumidos habitualmente, porque são fatores causadores de muitas doenças.
Nota – Estamos tentando propagar Ayurveda de tal forma que todo leitor deve obter conhecimento autêntico do Ayurved diretamente dos textos antigos, por favor, compartilhe esses blogs porque sempre “compartilhar é cuidar” (Sharing is Caring)
“Precisamos apoiar o Ayurveda como fizemos com o Yoga Shastra”

(tradução em português de blog pelo Prof.Mario jp neto e Laura Pires)

12 Food that should not be consumed habitually…According to Ayurveda

Kilata and Kurchika (dairy product – sweet in taste)

Kilata, Piyush, Kurcika, Morana, etc. are strengthening, increase the semen, sleep and Kapha, cause constipation, heavy to digest, and aggravate the Doshas.

Kilata is the solid portion obtained after heating curds or buttermilk,

Piyush is the milk of a cow which has just given birth to a calf, up to a period of about three days or till the milk becomes thin.

Kurcika is the solid portion obtained after heating buttermilk.

Morana (or Morata) is the sour, thin liquid portion.
Dadhi – Curd

Curd has
Amla rasa – sour taste
Amla Paka – undergoes sour taste conversion after digestion
Grahi – absorbent, useful in diarrhoea,
Guru – heavy to digest
Ushna – hot in nature
Vatajit – balances Vata
Increases Meda (fat), Shukra (semen), Bala (strength), Kapha, Raktapitta (bleeding disorders),
Agni (digestion strength) and shotha (inflammation).
Rochishnu – increases taste
Rules for curds consumption:
Curd should not be eaten at nights, not made hot,
Curd should be taken along with green gram soup, honey, ghee, sugar and Amla.
It should not be taken daily. If used daily, it may cause/worsen fever, bleeding disorders, skin diseases, anaemia and dizziness.
Kuchiki (solid part of curds)

Already mentioned above
Kshara (alkalies),

All ksharas are very
Teekshna – penetrating ;
ushna – very hot in potency,
krumijit – destroy worms
Laghu – easily digestible
Pitta Asruk dushana – vitiate pitta and blood
Paki – helps in digestion, causes healing of wounds
Chedya – help break up hard masses,
ahrudya not good for the heart, puncture the tissues;
being pungent and salty in taste are not good to semen, ojas (the essence of the tissues ), hairs and eye (vision)
Sukta (fermented gruel),

Sukta (wine prepared from roots and tubers) increases the moisture of blood, Pitta and Kapha, expels Vata in downward directions, very hot in potency, is penetrating, causes dryness, sour, good to the heart, increases taste (appetite), is Sara – promotes bowel movements (laxative), enhances hunger, is cold to touch, useful in anaemia, diseases of the eye and worms.
Ama Mulaka – Uncooked radish,

Meat of animals which are emaciated, dry meat, the meat of the boar, sheep, cow, fish and buffalo

Masha – Urad Daal (black gram)

increases Kapha and Pitta

Guru – not easily digestible,

Ushna – hot in potency

Important causative factor for all skin diseases.
Nishpava (Flat beans)

Nishpava (flat bean) aggravates Vata, pitta, bleeding disorders,
it increases breast milk production and promotes urine formation.
Guru – Heavy to digest
Sara – promotes bowel movements
Vidahi – increases burning sensation
It is not good for eyes and semen quality.
Saluka – the meaning of saluk in Atharva Veda is the Edible root of lotus and another meaning is nutmeg.
Pista – powdery, starchy
Virudh – Spreading creeper /लता / वेल
Dried vegetables,

Yavaka (small barley),

Svadu – sweet,
Ushna – hot in potency,
Guru – hard to digest,
Shleshmapittala – increases Kapha and Pitta
Snigdha (unctuous, oily)
Amlapaka – undergoes sour taste conversion after digestion
Srushtamutrapureesha – increases bulk and volume of faeces and urine
Phanita –

इक्षोः रसस्तु यः पक्वः किंचिद् गाढो बहुद्रवः । स एवेक्षुविकारेषु ख्यातः फाणितसंज्ञया ॥

“Half cooked Sugarcane Juice called Phanit.”

Phanita is heavy (hard to digest),

Abhisyandi (increasing the secretions in the tissues pores and blocking them), causes a mild increase of Tridosha and cleanses the urine (by increasing its quantity).

– Those should not be consumed habitually, because they are causative factors of many diseases.
Note – We are trying to propagate Ayurveda such a way that every reader should get authentic knowledge of Ayurved direct from ancient texts so please do share this blogs because always “sharing is caring”

“We need to support Ayurveda just like we did with Yog Shastra”

आरोग्य आणि आयुर्वेद (आरोग्याच्या टिप्स )

प्रामाणिकपणे स्वतःला एक प्रश्न विचारा कि, अर्थाजनासाठी आपण सगळे दररोज ८ ते १० तास काम करतो, पण आरोग्य कमवण्यासाठी आपण किती वेळ देतो ? अंतःकरणातून काय आलं उत्तर ? प्रत्येकाला उत्तम आरोग्य पाहिजे हि बाब जरी खरी असली तरी ते आरोग्य आजकालच्या फास्ट लाइफमध्ये मिळवायचं कसं हा एक मोठा प्रश्न सगळ्यांना भेडसावत आहेच, तर मग चला पाहूया आयुर्वेद आपल्याला कश्या प्रकारे आरोग्य प्राप्तीसाठी मदत करू शकेल.

---

आयुर्वेदाच्या दृष्टीने आरोग्य प्राप्त होणे म्हणजे आपल्या शरीरामध्ये वात,पित्त आणि कफ या त्रिदोषाचा, ७ धातूचा आणि ३ मलांचा जेव्हा प्राकृत अवस्थेत असतील किंवा समतोल अवस्थेत तेव्हा आपल्याला आरोग्य प्राप्त झालं असं आपण बोलू शकतो.

तर आपल् आरोग्य चिरकाल टिकून राहावं तर आयुर्वेदाने आपल्याला सांगितलं आहे कि आदर्श दिनचर्या (दैनिंदिन) हे आपण दररोज पाळायला हवी. म्हणजे काय हो ?

१) आयुर्वेदानुसार दररोज सकाळी ब्रम्हमुहूर्तला आपण उठलं पाहिजे म्हणजे सूर्योदयापूर्वी साधारण १ ते २ तास.

२) त्यानंतर मल मूत्र विसर्जन करावे. (टॉयलेटमध्ये वर्तमान पत्र किंवा मासिक न वाचता पूर्ण समाधानकारक करावे)

३) दंतधावन – (दात घासणे) – आयुर्वेदानुसार आपण जी काही टूथपेस्ट सकाळी वापरतो ती फक्त मधुर रसाची असू नये. तर आयुर्वेद सांगतो कि दंत धांवणासाठी आपण नीम, खदिर, अर्जुन आणि करंज या औषधी वनस्पतीचा चूर्णाचा वापर आपण केला पाहिजे जेणे करून आपल्याला दंत आरोग्य प्राप्त होईल.

तासानं तास “मोरी” घासल्याप्रमाणे दात घासू नये त्यामुळे दातावरील इनामलचा थराला इजा होऊ शकते.

४) जिव्हा निर्लेखन – जीभ साफ करणे.

५) गंडूष – जिभ साफ करून झाल्यावर मुख कुहरामध्ये तीळ तेल किंवा पाण्यानी चूळ भरणे. ज्यामुळे हिरड्या आणि दंत आरोग्य प्राप्त होते.

६) व्यायाम –

आयुर्वेदानुसार व्यायाम हा फक्त सकाळच्या काळातच केला तरच त्याचा फायदा आपल्याला १०० टक्के होतो म्हणून नेहमी व्यायाम हा सकाळीच करावा. व्यायाम करण्यासाठी जिमला जाणं जरुरीचं आहे असं नाहीये तर सकाळी फास्ट वॉलकिंग जरी केलं तर ते आरोग्य आपल्याला प्रदान तर करतच त्याचप्रमाणे आपली कार्यक्षमता वाढवून आपल्याला पचनाच्या विकारांपासून सुद्धा लांब ठेवते.

सकाळी कामाला जाताना घरापासून रेल्वे स्टेशन पर्येंत तर आम्ही दररोज चालत जातो असं सांगणारा जनसमुदाय बराच आहे पण त्यांना खास सांगू ईच्छितो कि, व्यायाम करताना आपलं मन हे आपल्या शरीरावर केंद्रित असणे गरजेचे आहे आणि आपण आरोग्य प्राप्ती साठी व्यायाम करतो एवढा हेतू ठेऊन व्यायाम केला तर तोच ज्यास फलदायी ठरतो, सकाळी कामावर जाताना आपल्या मनात ७.४० ची लोकल किंवा बस पकडायची असचं असत त्यामुळे ते चालणं काही आरोग्यास उपयोगी पडत नाही. थोडक्यात सांगायचं झाल तर “कामात काम, स्नानात लघवी” करण्याचा प्रयत्न करू नये.
“आम्हाला वेळ नाही मिळत हो” असा जनसमुदाय तर फार ज्यास्त आहे त्यांच्या साठी खास “आज व्यायामासाठी वेळ नाही तर उद्या ठेवढाच वेळ हॉस्पिटलमध्ये काढायची तयारी ठेवा. “

आता पुढचा प्रश्न येतो कि व्यायाम किती वेळ करावा किंवा केव्हा थांबवावा ? आयुर्वेद सांगतो कि व्यायाम अर्धशक्ती व्हायला पाहिजे, मग आपल्याला समजणार कस अर्धशक्ती शरीराची वापरली कि नाही ? त्याच उत्तर पण आयुर्वेदामध्ये काही हजार वर्षांपूर्वी आधुनिक तंत्रज्ञान नसताना लिहून ठेवलं आहे, ते म्हणतात कि व्यायाम चालू केला कि जेव्हा आपल्या कपाळ आणि नाका जेव्हा घाम यायला लागतो किंवा जेव्हा तोंडानी श्वास घ्यायची वेळ येते त्यावेळी व्यायाम थांबवला पाहिजे. हे सगळी किंवा या पैकी कोणतेहि लक्षण जर जाणवायला लागलं म्हणजे आपली अर्ध शक्ती वापरली गेली असं समजावं आणि नेहमी लक्षात ठेवा कि व्यायाम हा हळू हळू वाढवला पाहिजे नाही तर शरीराला इजा होण्याची शक्यता असते.

७) नाश्ता – ब्रेकफास्ट हे संकल्पना मुळात भारतीय नसून ब्रिटिश लोकांनी भारतात आणली आणि ती आपल्या भारतीय संस्कृती मध्ये रुजवली हे गोष्ट आपलं विसरता कामा नये.

सध्या जोरात फॅड चालू आहे कि नेहमी “हेवी (भरपूर) करायला पाहिजे, हे आयुर्वेदाच्या दृष्टीने अगदी चुकीचे आहे. नाश्ता हा अर्धाजेवण असता कामा नये. नेहमी पचायला हलका असणं गरजेचं आहे. उदा – चहा (बिन दुधाचा), तांदळाचं घावण (न आंबवलेले), उपमा, थालीपीठ, पोहे कधीतरी, काळेमनुके, १ ते २ खजूर किंवा फळ हे आपल्या नाश्त्याचे

स्वरूपअसायला पाहिजे कारण हे अन्न आपल्या शरीराला अगदीजन्मापासून सात्म्य आहे. बिस्कीट, पाव किंवा बटर हे

बेकरीफूड आपल्या पचन संस्थेसाठी पचनास जड असतात सातत्यानेसेवन केल्यास पुढे जाऊन अजीर्ण, आम्लपित्त सारखे आजार व्हायला सुरवात होते.

८)भोजन – आयुर्वेदामध्ये भोजनाचा काळाबद्दल वर्णन करतानालिहिलं आहे कि मनुष्याच्या भोजनाचा काळ प्रातःकाळ आणिसायंकाळी फक्त दोन वेळा भोजन करावे असे लिहिलं आहे. यामध्ये काही खाऊ नये कारण भोजन करण्याची विधीहिअग्निहोत्र करण्यासमान आहे, अग्निहोत्र कर्म हे फक्तप्रातःकाळ आणि सायंकाळीच केल जात. जेव्हा भुकेचा अग्नीतीव्र होईल त्यावेळी भोजन करावे असे आयुर्वेदाने सांगितलं आहे.

१) भोजनाची सुरवात नेहमी २ छोटे आल्याचे तुकडे आणि थोडंसं सैंधव मीठ असं एकत्र खाऊन करावी.

२) भोजनाची सुरवात हे नेहमी मधुर रसाच्या पदार्थापासून करावी कारण षड्रसांपैकी (मधुर, अम्ल , लवण, तिखट, कडू आणि तुरट) मधुर रस हा पचनास सर्वात जड असतो त्यामुळे त्याचे सेवन नेहेमी भोजनाच्या सुरवातीला करावे ना कि शेवटी (पाश्चिमात्य संस्कृतीप्रमाणे).

३) मधुर रसाने – रक्त ,
अम्ल रसाने – मज्जा धातू,
लवण रस – अस्थी ,
कडू रस – मेद
तिखट रस – मांस
तुरट रस – रस धातू वर्धनाचे कार्य होतेच त्याचा बरोबर हा षड रसात्मक आहार शुक्र धातूला सुध्दा पोषण द्यायचं कार्य करतो.

४) भोजनामध्ये नेहमी तुरीच्या (पित्त आणि गॅस वाढवते म्हणून) ऐवजी मूगडाळीचे वरण + भात आणि कमीत कमी २ चमचे गाईच्या तुपाचा समावेश असला पाहिजे.

५) भोजन करताना जल पानाचे नियम – जल नेहमी कोमट असावे.
आयुर्वेद सांगतो कि भोजन पूर्वी जर जलपान केले तर ते अजीर्णास कारणीभूत आहे, भोजनमध्ये घोट घोट भर जलपान केले तर ते पचनास मदत करून अमृतसमानकार्य करते , आणि भोजन पश्च्यात जलपान केले तर ते विषाप्रमाणे कार्य करते. त्यामुळे नेहमी भोजन मध्ये घोट घोटभर कोमट जलपान करावे.

६) भोजनमध्ये फळाचे सेवन करायचे असेल तर ते नेहमी भोजनाच्या सुरवातीला करावे.

७) शक्यतो दही हे नेहमी सेवन करणे टाळावे खास करून रात्री सेवन करू नाहीये कारण आयुर्वेदानुसार ते बऱ्याच आजाराचे कारण आहे. आणि जर दही सेवन करायचे असेलच तर ते ताकाच्या स्वरूपात केले तर आरोग्यास उत्तम.

८) नवीन युग नवीन वाईट सवई असणारच, प्रकर्षाने सांगू इच्छितो कि भोजन करताना आपले मन हे आपल्या शरीरावर आणि आपल्या अन्नावर केंद्रित असावे, कमीत कमी जेवताना तरी टीव्ही, मोबाइलचा वापर टाळावा हे नक्कीच आरोग्यास उपयोगी आहे. आणि तरुण पालकांना विनंती आहे कि आपला लहान पोरगा किंवा पोरगी जेवण करत नाही म्हणून त्याच्या समोर मोबाईल वर विडिओ दाखवून जेवायला द्यायच्या वाईट सवई त्यांना या लहान वयात आपण लावू नका.

९) रात्रीच जेवण किंवा अन्न दुसऱ्या दिवशी खाणे याला आयुर्वेद पर्युषित किंवा शीळ अन्न म्हणून संबोधते आणि हे अन्न बऱ्याच रोगाचं प्रमुख कारण सांगितलं आहे, त्यामुळे अन्न फुकट जाईल या हेतूने आपण जर रात्रीच अन्न दुसऱ्या दिवशी नास्ता किंवा भोजनासाठी वापरात असला तर ते आरोग्याच्या दृष्टीने घातक आहे ते त्वरित थांबवले गेले पाहिजे.

१०) दररोज लसूण २ कळी तुपात तळून भोजन करत असताना खाणे आरोग्यास उत्तम आहे.

११) भोजन पश्च्यात आयुर्वेदामधे दररोज साधं तांबूल (विडा – साधं पान) सेवन करायला सांगितलं आहे.

१२) भोजन पश्च्यात १०० पावले अगदी हळुवार चालणे जेणे करून खालेले पचण्यास मदत होईल.

आयुर्वेदाचे असे काही दिनचर्येमधील गोष्टी आपण दररोजपाळावी तर आपलं आरोग्य हे नेहमी आपल्या मुठीतच राहणार हे गोष्ट आपण विसरता कामा नये.

वाचनकांना विनंती – आयुर्वेद विषयक अधिक माहितीसाठी ब्लॉग पेज फॉलो करा आणि लोकांना पर्येंत आयुर्वेद पोहचव्यासाठी हा ब्लॉग शेअर करा.

http://www.drgauravdave.wordpress.com

– Dr.Gaurav Davee

International Ayurveda consultant

Email – drgauravdave17@hotmail.com

Mobile number – +91 8898888525

Panvel,

A Secret of khichdi from ancient text of Ayurveda..

we are not going to explain here recipe of Khichdi because it is already available on the internet. But would like to share something about khichdi which you might don’t know and also won’t find it on the internet.

Khichdi is our local name but in the ancient text of Ayurved, they referred it as   KRUSHRA.  In Ancient Ayurveda text, Shusrut Samhita first mentioned  Krushra (Khichdi) after that Bhavmishra gave an explanation of krushra. 

Kaphapittakari Balya krushara anil nashini |

                                                                                                            (Sushrut samhita) 

krushara shukarala balya guru pittakaphaprada |

Durjara budhivishtambhi malmutrakaru Smurta ||

                                                                                                                     (Bhavprakash)

Let see meaning of each Sanskrit word,

Properties of KRUSHRA

Kaphapittakari – Increases Kapha & pitta both. According to Ayurveda properties Kapha and Medh (Fat) are same so whenever Kapha increases in body automatically Medh (fat) also increases and vice versa, so whenever you are looking for weight loss khichdi should not be 1st choice of food for you.

Balya – Give strength to the body if Agni (Digestive fire) of person is good enough for digestion of khichdi.

Anil Nashini – Anil means vata and nashini mean destrution, distroy or kill. 

Sukrala – Give nutrition to 7th dhatu that is Shukra or increase Shukra. 

Guru – It is important property of Khichdi which I would like to explain  more, I have observed in many countries including India, People consider Khichadi  is easy in digestion, so when person get sick they give khichadi to patient which is not correct because patient has already got low  digestive fire in sickness and if we give khichdi in that situation then chances will be more deteriorate of health because as mentioned above khichdi GURU  (heavy for digestion) in property.

another important thing that is that  we should not use Khichadi after panchakarma of patient in “sausarjan Kram” is done ( 5 to 7 days after panchakarma) because according to Ayurveda in whole panchkarma process we should protect Agni of a patient which already low in this process so better should avoid khichdi because of heavy (Guru) for digestion. Ayurveda said in the evening after sunset digestion capacity of human being reduces by half so should avoid eating heavy food for dinner.

Pittakaphaprada –  Increases Kapha & pitta both

Durjara – heavy for digestion

Buddhi – Intelligence

Vishtambhi  – Constipation 

Malamutrakaru – Increase the quantity of faeces and urine.

 “BELIEVE  AYURVEDA & SHARE AYURVEDA”. 

Follow Blog Page for more Authentic Information of Ayurveda.

 

 

 

 

O Segredo do Kichadi (ou Kichari) segundo os antigos textos de Ayurveda

Não vamos aqui explicar receitas de Kichadi porque já existem muitas disponíveis na internet. Mas gostaria de compartilhar algo sobre o kichadi que você pode não saber e também não encontrará na internet.

Kichadi é o nome dado na Índia mas os textos antigos de Ayurveda se referem como KRUSHRA. No antigo texto de Ayurveda, Shusruta Samhita, primeiro menciona Krushra (Kichadi) e depois, Bhavmishra dá a explicação de krushra.

 

Kaphapittakari Balya krushara anil nashini |

                                                                        (Sushrut samhita) 

krushara Shukarala  balya guru pittakaphaprada |

Durjara budhivishtambhi malmutrakaru Smurta ||

                                                                                                                     (Bhavprakash)

Vamos ver o significado de cada palavra em Sânscrito:

 

Propriedades de KRUSHRA

 

Kaphapittakari – aumenta ambos, Kapha e Pitta. De acordo com o Ayurveda, as propriedades de kapha e medha (gordura) são as mesmas, portanto, sempre que kapha aumenta no corpo, automaticamente Medha (gordura) também aumenta e vice-versa. Portanto, sempre que você está à procura de perder peso, kichadi não deveria ser sua primeira opção de alimento.

 

Balya – promove força para o corpo se o Agni (Fogo digestivo) da pessoa está bom o suficiente para a digestão do kichadi.

 

anil nashini – Anil significa Vata e nashini significa destruição, destruir ou matar.

 

shukala – Promove nutrição ao 7º dhatu que é Shukra ou aumenta Shukra.

 

Guru – esta importante propriedade do Kichadi que eu gostaria de explicar mais, tenho observado que em muitos países, inclusive na Índia, as pessoas consideram que Kichadi é de fácil digestão. Então, quando uma pessoa fica doente, eles oferecem kichadi para o paciente, o que é errado pois o paciente doente já apresenta fogo digestivo baixo. Se oferecermos kichadi nessa situação, há chances da saúde se deteriorar mais porque conforme mencionado acima, o kichadi tem a propriedade GURU (pesado para a digestão).

Outra coisa importante é que não devemos usar kichadi após panchakarma de um paciente em “sausarjan Kram” (5 a 7 dias após panchakarma) porque de acordo com o Ayurveda, durante todo o processo de panchakarma devemos proteger o seu Agni, que já está baixo devido ao processo, portanto, melhor evitar o kichadi pois é pesado para a digestão.

Ayurveda diz que à noite, após o pôr do sol, a capacidade digestiva dos seres humanos reduz pela metade, portanto não se deve comer alimentos pesados no jantar.

 

Pittakaphaprada –  aumenta ambos: Kapha & Pitta

 

Durjara – pesado para a digestão

 

Buddhi – Inteligência

Vishtambhi  – Constipação

 

Malamutrakaru – Aumenta a quantidade de fezes e urina. 

Tradução Portuguesa pelo  Lúcia Arai Brandao (terapeuta Ayurveda, SP)

Nota – estamos tentando propagar conhecimentos ayurvédicos autênticos para países latino-americanos. será apreciado se você pode nos ajudar compartilhando nosso blog.

siga a página do blog para o conhecimento autêntico de ayurveda direto do texto antigo. NAmaste.

 

Alimentos que devem ser consumidos no início da refeição

Geralmente, ao iniciar a refeição, nosso fogo digestivo (Agni) é mais forte do que no final da refeição. O Ayurveda menciona alguns alimentos que devemos consumir no início das refeições, então assim, não sofreremos nenhum problema de digestão ou doenças relacionadas.

Alimentos que não são facilmente digeríveis, que são untuosos – gordurosos, doces, lentos e difíceis, como Bisa, Ikshu (cana-de-açúcar), Mocha, Coca, Amra (manga), Modaka (doce), Utkarika, etc., devem ser consumidos no início da refeição.

1) Ikshu (cana-de-açúcar)

cana-de-açúcar é Sara – laxante

Guru – pesada para a digestão

Snigdha – untuosa

Bruhana – nutritiva, aumenta o peso

Kaphakrut – aumenta Kapha

Mutrakrut – aumenta o volume de urina

Vrushya – afrodisíaco

Sheeta – refrescante

Asrapittaghna – útil em distúrbios hemorrágicos

Swadupaka rasa – doce

A ponta dos rebentos da cana tem um sabor salgado. Se as raízes, os rebentos e as partes infestadas de vermes da cana são esmagados, o suco é misturado com o material sujo. Isso leva a sensações de queimação, indigestão e constipação.

A variedade de cana Poundraka é melhor em vista de seu efeito refrescante, mais magor e mais doce; ao lado é a variedade Vamsika. Em seguida, são as Sataparvaka, Kantara, Naipala, etc., na ordem respectiva, são ligeiramente alcalinos e adstringentes no sabor, com potência quente e causam sensação de queimação ligeira.

2) Bisa – A palavra sânscrita denota as fibras radicais da planta de lótus ou lotus inteiro, que parece ter sido consumida como uma iguaria muito antiga quanto nos tempos do Atharva Veda.

3) Mocha – Kadali Phal (Banana)

Banana é Madhur – Doce,

Folha – fria,

Balya – Da nutrição ao dhatus,

Vrushya- afrodisíaco

Gaurav – Pesado para a digestão

Vatapittajit – Diminui Vata & pitta Fruta não madura – Útil em diarréia.

Swetpradhar – leucorre

4) Narikel Phal – Coconut e Panasa – jaca

torna o corpo resistente, não digere facilmente. É frio na potência, doce no sabor e após a digestão, untuoso.

alivia a sensação de queimação, consumo em condições de sangramento, , fica longo tempo no estômago sem ser digerida, aumentar o Kapha e o sêmen.

5) Amra – manga

Manga Bala Amra (manga macia e não madura) aumenta Vata, Rakta (sangue) e pitta; Quando a semente é totalmente formada, aumenta Kapha e Pitta;

Quando maduro não é facilmente digerído, atenua Vata, aumenta Kapha e sêmen.

6) Modaka –(Indian Sweet Dish especialmente do estado de Maharashtra da Índia)

7) Utharika –  Alimentos fritos, por exemplo – Puri, vada etc.

8) Estes alimentos acima mencionados devem ser consumidos no início da refeição. Alimentos de qualidades opostas, no final da refeição, e aqueles que são predominantemente ácidos e salgados, no meio da refeição.

Tradução Portuguesa pelo Prof. Mario JP Neto.

Nota – estamos tentando propagar conhecimentos ayurvédicos autênticos para países latino-americanos. será apreciado se você pode nos ajudar compartilhando nosso blog. obrigado

Food that should be consumed at the beginning of meal according to Ayurveda

Usually at starting the meal our digestive fire (Agni) ideally always have to be stronger than at end of the meal. Ayurveda mentioned some food that we should be consumed at beginning of meal so later we will not suffer from any digestion problems or diseases.

Foods which are not easily digestible, which are unctuous – fatty, sweet, slow and hard such as Bisa, Ikshu (sugarcane), Mocha, Coca, Amra (mango), Modaka (sweet ball), Utkarika etc., should be consumed at the commencement of the meal.

1) Ikshu (sugarcane)

sugar cane is
Sara – laxative
Guru – heavy to digestion
Snigdha – unctuous
Bruhana – nutritive, improves weight
Kaphakrut – increases Kapha
Mutrakrut – increases urine volume
Vrushya – aphrodisiac
Sheeta – coolant
Asrapittaghna – useful in bleeding disorders
Swadupaka rasa – sweet

The tip of shoots of sugarcane has a salt taste. If the roots, shoots and worm-infested parts of the cane are crushed together, the juice gets mixed with the dirty material. It leads to burning sensation, indigestion and constipation.

The Poundraka variety of cane is best in view of its coolant, effect, thinness and more sweetness of its juice; next to it is the Vamsika variety.

Next are the Sataparvaka, Kantara, Naipala etc., in respective order, are slightly Alkaline and astringent in taste, hot in potency and cause burning sensation slightly.

2) Bisa – 

is Sanskrit word denotes the radical fibres of the lotus or whole lotus plant which seems to have been eaten as a delicacy as early as the times of Atharva Veda.

3) Mocha – Kadali Phal (Banana)

Banana is Madhur – Sweet,

Sheet – cold,

Balya – Give nutrition to dhatus, 

Vrushya-  aphrodisiac

Gaurav – Heavy for digestion

Vatapittajit – Decreases Vata & pitta 

unripe fruit – Useful in atisar – diarrhoea 

Swetpradar – Leucorrhea

4) Narikel Phal – Coconut & Panasa – jackfruit 

make the body stout, not easily digestible.
cold in potency, relive burning sensation, consumption in bleeding conditions, sweet in taste and also at the end of digestion, unctuous, stay long in the stomach without digestion, increase Kapha and semen.

5) Amra – Mango

Bala Amra (tender unripe mango) increases Vata, Rakta (blood) and pitta;

when its seed is fully formed, it increases Kapha and Pitta;

when it is ripe it is not easily digestible, mitigates Vata, increases Kapha and semen.

6) Modaka (Indian Sweet Dish specially from the Maharashtra state of India)

7) Utharika

Fried Food for example – Puri, vada etc.

This above-mentioned food should be consumed at the commencement of the meal. Foods of opposite qualities, at the end of the meal, and those which are predominantly sour and salt, in the middle of the meal.

 

 

वृद्धापकाळातसुद्धा तारुण्य फक्त आयुर्वेद दिनचर्येमुळे…..

माझ्या आईच माहेर म्हणजे “मोलडी” गाव (सुरेंद्र नगर जिल्हा, गुजरात) लोकसंख्या फक्त 2000.
तिकडे गेल्यावर या आजी भेटल्या त्याच्या सांगण्यानुसार त्यांनी मी 1 वर्षाच्या असल्या पासुन मला पाहिलं आहे. पण माझ्या लक्षात नव्हत ते कोण आहेत. मला प्रश्न विचारण्याची सवय असल्या मुळे मी त्यांना काही प्रश्न विचारले पहिला प्रश्न होता की “तुमचं वय किती” ? तर त्यांनी मला सांगितलं की आठवत नाही पण त्याच्याबरोबर जे आले होते ते बोले की 82.
या पुढच संभाषण अजून झाला कारण मला त्याची दर्शन परीक्षा केल्या केल्या समजल की या वयात सुद्धा त्यांना कसलाच आजार नाही. म्हणून त्यांना पुढचा एक प्रश्न विचारल की गेले 50 वर्ष तुमची दिनचर्या (दैनंदिन जीवन) कसे असते ते सांगू शकाल का ? आजीची एक्सप्रेस जोरात चालू झाली (गुजराती भाषेत)
त्या बोलल्या की दररोज 4.30 सकाळीला उठते (आयुवेद मध्ये याला ब्राम्ह मुहुर्त म्हणतात जो आपल्या आयुष्य निरोगी व दीर्घकाळ ठेवायला मदत करत)
मल मूत्र विसर्जन केल्यावर शेतावर 2 किमी लांब चालत जाते (व्यायाम) (आयुर्वेद मध्ये सांगितलं आहे की “सकाळी” केलेला व्यायाम हा शाररीक क्षमता वाढवतो, भुकेचा अग्नी सतत ज्वलंत ठेवतो आणि त्यांमुळे खाल्लेलं अन्न योग्य वेळेत आणि योग्य पचत, शाररीक आणि मानसिक आरोग्य प्राप्त होत.)
जेवण 10 ते 11 च्यामध्ये (जेव्हा आपला नास्ता होतो)
ते नास्ता करत नाही अस ते बोले (याचा संदर्भ आयुर्वेदाच्या हरित संहिते मध्ये मिळतो की दिवसभरामध्ये फक्त 2 वेळा योग्य प्रमाणात जेवण करावे)
जेवणामध्ये ताकाची मात्रा दररोज असते 200 ml ताक, धने आणि जिर पावडर टाकून पितात, (आयुर्वेदमध्ये ताकाला फार महत्व आहे असं वर्णन आहे की ताक जे इंद्र देवाला सुद्धा दुर्लभ आहे त्याला ताक प्यायचं असेल तर स्वर्ग लोकांतून पृथ्वीतालावर यावं लागत म्हणजे विचार करा की आपण सगळे किती नशीबवान आहोत की ताकरुपी अमृत आपल्याकडे आहे पण दुर्दैव अस आपण त्याचा फायदा करून घेत नाही) त्यापुढे आजी बोलला की मी ग्रीष्म (एप्रिल आणि मे) आणि शरद ऋतू (ऑक्टोबर आणि सप्टेंबर) ताक पित नाही, मी लगेच विचारलं काय कारण हो ? तर त्यांनी उत्तम आणि अचूक उत्तर दिलं की ताक हे गुणधर्माने उष्ण असतं म्हणून ते त्या शरद आणि ग्रीष्म ऋतू मध्ये पिणे टाळावे.
मी हे ऐकल्यावर लगेच त्यांना मिठी मारली कारण मला आत्ता पर्येंत अस ताकाबद्दल आयुर्वेदनुसार अचूक उत्तर पाहिले कोणीच दिल नव्हतं.
पुढे ते बोले की एकडे आम्हीं गरिबाला पैसा स्वरूपात भिक न देता 1 लिटर ताक देतो कारण ते आरोग्याला उत्तम असते. आजीचं बोलण एकदम कडक होत. दुपारी 3 ला घरी येते, घराची काम करते.
संध्याकाळी 6 ते 7 मध्ये पुन्हा कडकून भूक लागते,त्यामुळे तेव्हा जेवण करतो (टीव्ही आणि मोबाइल न हाताळता) जेवण झालं की हात धुवून डोळ्यावर थंड पाणी मारतो ( आयुर्वेद मध्ये सांगितलं आहे की भोजन पश्चात शीत जल डोळ्याला लावणे त्यामुळे नेत्र आरोग्य चांगले राहते). भोजन पश्च्यात आम्ही संपूर्ण कुटूंब थोडं गप्पा मारतो आणि रात्री ९ ते १० दरम्यान झोपते.
अश्या प्रकारे आमचं संभाषण 1 तासा पेक्षाही ज्यास्त झालं.
मी ब्लॉग  वाचकांना एक गोष्ट सांगू इच्छितो जर आयुष्यामध्ये आजाराला आपला मित्र बनवायचं नसेल तर आयुर्वेदीय दिनचर्या जाणून घेऊन त्याचा अवलंब करावा म्हणजे आपले आरोग्य नेहमी आपल्या मुठीत राहील या आजीसारख, शेवटी आरोग्य चांगले असेल तर कमवलेले पैसा सत्कारणी लागेल नाही तर सगळं हॉस्पिटल मध्ये खर्च होईल.
माझे काका “डॉ. भक्तीकुमार दवे” मला नेहमी सांगतात, ते मी आपल्याला हि सांगू इच्छितो कि, आरोग्य हे कधी पैशाने विकत घेता येत नाही, नाही तर आज “धिरुभाई अंबानी” सारखी लोक आपल्यामध्ये असती.
पैसे कमावण्यासाठी आपण ८ ते १२ तास दररोज काम करतो, पण आरोग्य कमावण्यासाठी आपण किती वेळ दररोज देतो हा प्रश्न खरोखर आपण आपल्याला प्रामाणिकपणे विचारणे गरजेचे आहे आणि मग पहा काय उत्तर आपल्याला मिळत अंतःकरणातून.

•  Dr.Gaurav Davee, 
• International Ayurved Consultant, 
• Director – Dr.Dave Ayurved Panchkarma Wellness Clinic , Panvel 
• Director – Grafotreat – Professional Certified Graphologist & Numerologist,
• Chief Ayurved Consultant –   Ashwini Ayurveda (Vashi) 
• BAMS – Bachelor of Ayurved Medicine & Surgery,
• PGDEMS – Postgraduate Diploma in Emergency Medical Services Affilated  with England,
  
• Email – drgauravdave17@hotmail.com 
• www.drgauravdave.in